بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 440

عبدالله بن سنان از امام صادق … علیه السلام … نقل می کنند که فرمودند: صدقه برای فرزندان عباس [عموی پیامبر اسلام … صلی الله علیه و آله و سلم …] و نظائرشان از بنی هاشم حلال نیست.

قوی ترین اطلاق در بین روایات حرمت صدقه بر بنی هاشم، این روایت است که ممکن است کسی بگوید «ال» در «الصَّدَقَهَ»، «ال» جنس است، بنابراین شامل کفّاره هم می شود، پس کفّاره نیز بر بنی هاشم جایز نیست.

ولی به نظر می رسد این روایت نیز اطلاق ندارد؛ چون روایت از این حیث در مقام بیان است که بر چه کسانی صدقه حرام است، آیا بر خصوص علویّون و اولاد فاطمه ی زهرا … علیها السلام … حرام است یا هر کسی که منتسب به هاشم باشد؟ بنابراین چون از حیث شمول هر صدقه ای در مقام بیان نیست، پس نمی توان استفاده ی اطلاق کرد.

روایت بعدی [روایت ابراهیم الاوسی] و بعضی روایات دیگر نیز که وجود دارد و از لحاظ سند تمام است، این چنین است؛ یعنی نمی توانیم استفاده ی اطلاق کنیم و بلکه از بعضی می توان استفاده کرد اختصاص به زکات مفروضه دارد. بنابراین طبق قواعد، حکم به این که کفّاره بر بنی هاشم حرام است مشکل است. هرچند در مقام عمل، احتیاط لازم آن است که به بنی هاشم پرداخت نشود.

آیا ورّاث مالک می توانند تقاضای بدل از متصدّق کنند؟

طبق مبنای ما که گفتیم متصدّق ضامن نیست، معلوم است که اگر مالک فوت کرد ورّاث او هم نمی توانند تقاضای بدل کنند، امّا طبق مبنای مرحوم شیخ … قدس سره … که قائل به ضمان هستند، این که آیا ورّاث می توانند از متصدّق تقاضای بدل کنند یا نه، می گوییم: اگر جواز مطالبه ی مالک فقط یک حکم باشد که موضوع برای احکام دیگر درست می کند، به ارث برده نمی شود و به ورّاث منتقل نمی شود. امّا اگر یک حق باشد کما این که ظاهراً این چنین است که یک حق مالی برای مالک است که دارای ارزش مالی است، جزء ما ترک مالک محسوب شده مانند حق