بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 77

احکام تولّی از قِبَل جائر به جهت قیام به مصالح عباد در نظر شیخ … قدس سره …

اشاره

مرحوم شیخ بعد از فرض جایز بودن اصل تولّی از قِبَل جائر برای قیام به مصالح عباد، بیان می کند که این تولّی در بعضی موارد مرجوح و در بعضی موارد مستحب و در بعضی موارد واجب می باشد.

1. موارد مرجوح بودن تولّی از قِبَل جائر

تولّی در جایی مرجوح است که کسی برای تأمین معاش وارد دستگاه ظلمه شود و در ضمن، قصد خدمت به شیعیان هم داشته باشد.(1) البته این در فرضی است که با تولّی اصلاً ظلمی از او صادر نشود.

مرحوم شیخ روایت مهران بن محمد را به عنوان شاهد بر مرجوح بودن این نوع تولّی ذکر می کند.

روایت مهران بن محمد:

وَ عَنْهُ [مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوب عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ مِهْرَانَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ … علیه السلام … قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ: مَا مِنْ جَبَّارٍ إِلَّا وَ مَعَهُ مُؤْمِنٌ یَدْفَعُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ وَ هُوَ أَقَلُّهُمْ حَظّاً فِی الْآخِرَهِ یَعْنِی أَقَلَّ الْمُؤْمِنِینَ حَظّاً بِصُحْبَهِ الْجَبَّارِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ.(2)

1- المکاسب المحرمه، ج 2، ص75: منها: ما یکون مرجوحه، و هی ولایه من تولّی لهم لنظام معاشه قاصداً الإحسان فی خلال ذلک إلی المؤمنین و دفع الضرّ عنهم، ففی روایه أبی بصیر: «ما من جبّار إلّا و معه مؤمن یدفع اللّه به ... .

2- وسائل الشیعه، ج17، کتاب التجاره، أبواب ما یکتسب به، باب 44، ح4، ص186 و الکافی، ج5، ص111.