بررسی گسترده ی فقهی: معونه الظالمین، الولایه من قِبَل الجائر و جوائز السلطان صفحه 89

دیرتر از بقیه ی مؤمنین وارد بهشت می شود. هم چنین اگر به قصد احسان به مؤمنین داخل در دستگاه ظلم شود، استحباب دارد خیر ما به سادگی کلام شیخ را نمی پذیریم؛ زیرا این روایاتی که ذکر شد، هیچ کدام از لحاظ سند قابل اعتماد نبود. بنابراین در جایی که عنوان «کون المکلف من اعوان الظلمه» موضوعِ حرمت قطعی است، باید مُخرِج قطعی پیدا کنیم تا بتوانیم حکم به جواز تولّی کنیم و با این چند روایتی که از لحاظ سند ناتمام بود، نمی توانیم از حرمت خارج شویم.

مُخرِج قطعی که می توان از طریق آن از حرمت خارج شد، استفاده ی از باب تزاحم است و آن این که حرمت تولّی از قِبَل ظالم در مقام امتثال مزاحَم با امتثال تکلیف دیگری باشد که از لحاظ ملاک، أهم یا محتمل الاهمیه باشد و یا حدّاقل از نظر ملاک، مساوی با ملاک حرمت تولّی از قِبَل جائر باشد که در صورت اوّل و دوم، تولّی واجب و در صورت سوم تولّی جایز خواهد بود.

کلام بعضی در استحباب تولّی از قِبَل جائر به جهت امر به معروف و نهی از منکر

اشاره

مرحوم شیخ فرمودند: تولّی از قِبَل جائر فی الجمله جایز بالمعنی الأعم است؛ یعنی گاهی مکروه، گاهی مستحب و گاهی واجب می باشد. تولّی واجب جایی است که امر به معروف و نهی از منکر یا هر واجب دیگری بر آن متوقف باشد که از باب مقدمه ی واجب، واجب می شود.

اما از کلمات بعضی استفاده می شود در صورتی هم که امر به معروف و نهی از منکر متوقف بر تولّی باشد، نهایت این است که تولّی مستحب می شود ولی به حدّ وجوب نمی رسد.(1)

1- المکاسب المحرمه، ج 2، ص77: و منها: ما یکون واجبه، و هی ما توقّف الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر الواجبان علیه؛ فإنّ ما لا یتمّ الواجب إلّا به واجب مع القدره. و ربما یظهر من کلمات جماعه عدم الوجوب فی هذه الصوره أیضاً ... .