کتابخانه بالقرآن

قضایای حقیقه و خارجیه در آیینه منطق و اصول فقه صفحه 227

صفحه 227

نمودن مسجد، اختصاص به مساجد موجود در زمان شارع دارد!؟ و به هر روی آن چه گفتیم آشکار است.

در هر صورت، این مطلب نیز از جمله دستاورد هایی است که در نزد برخی، بر تفکیک گزاره های حقیقیه و خارجیه مترتّب می باشد.

1-3- تمسّک به استصحاب برای تقلید ابتدائی از میت

-1

اصل این ثمره، نخست در کلمات محقّق عظیم الشأن امام خمینی قدس سره مطرح شده است و به تبع وی، برخی بزرگان معاصر آن را پرورده و - بی آن که اشاره ای به مأخذ نمایند - در آثار خویش مورد نگارش قرار داده اند.

چکیدۀ آن این است که اگر فتوای مراجع تقلید ایدهم الله را به گونۀ گزارۀ حقیقیه بدانیم، تمسّک به استصحاب برای اثبات جواز تقلید ابتدائی از مرجع تقلید درگذشته صحیح خواهد بود، امّا اگر آن را از سنخ گزارۀ خارجیه به شمار آوریم، چنین استصحابی جاری نخواهد بود.

توضیح این که یکی از مستمسکات قول به جواز تقلید ابتدائی از میت، استصحاب است. شیخ اعظم انصاری رحمه الله چهارگونه تقریر از استصحاب مزبور ارائه داده است(2) که همۀ آنها را می توان در یک استصحاب چکانید و آن این که سابقاً

1- (1) . ثمرۀ دوّم و سوّم از سوی نگارنده افزوده شده است.
2- (2) . عبارت شیخ اعظم قدس سره در این زمینه چنین است: «تقریره [ای الاستصحاب] من وجوه، فإنّه تاره یراد انسحاب الحکم المستفتی فیه، و أخری یراد انسحاب حکم المستفتی، و ثالثه یراد انسحاب حکم المفتی. فعلی الأخیر یقال: [1] إنّ المجتهد الفلانی کان ممّن یجوز الأخذ بفتواه و العمل مطابقا لأقواله و قد شکّ بعد الموت أنّه هل یجوز اتّباع أقواله أو لا فیستصحب کما أنّه یستصحب ذلک عند تغیّر حالاته من المرض و الصحّه و الشباب و الشیب و نحوها. و علی الثانی یقال: [2] إنّ للمقلّد الفلانی کان الأخذ بفتوی المجتهد الفلانی حال الحیاه و بعد الموت نشک فیه، فنستصحب الجواز المعلوم فی السابق. و علی الأوّل یقال: [3] إنّ هذه الواقعه کان حکمها الوجوب بفتوی المجتهد الفلانی و نشکّ فی ذلک فنستصحب... إلی غیر ذلک من وجوه تقریراته، فإنّه یمکن أن یقال: [4] المکتوب فی الرساله الفلانیّه کان جائز العمل، فنستصحب جواز العمل به بعد الموت.» (انصاری، مرتضی، مطارح الأنظار، ج 2، صص 462-463). چکیدۀ چهار تقریر فوق به صورت زیر است: