سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 37

درس نود و ششم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلاه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

حقیقت شرعیه و اقتضای وضع جدید

در باب حقیقت شرعیه، اگر به چند نکته دقت کنیم، حقیقت روشن خواهد شد. دو نکته را در بحث قبل عرض کردیم. نکتۀ سوم در این باب این است که موقعیت وضع را در نظر بگیریم، ببینیم چه شرایطی اقتضای وضع جدید می کند و در چه موقعیتی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) علی تقدیر الوضع می توانسته اند وضع کنند؟ پیداست که اگر یک مذهب جدیدی و مسلک جدیدی تحقق پیدا کند و دارای اصطلاحات خاصی باشد، (که معنای حقیقت شرعیه عبارت دیگر این معناست که اسلام اصطلاحات خاصی دارد و الفاظ را در رابطۀ با معانی مورد نظر خودش استعمال می کند، ولو اینکه از نظر لغت عرب چنین معنایی از آن استفاده نمی شود)، این موقعیت و اصطلاح جدید و وضع، عبارت از آن زمانی است که این مذهب و مکتب پیروانی پیدا کرده باشد و نیاز این پیروان را به استعمال این الفاظ و نیاز خودش را به استعمال این الفاظ برای پیروانش، احساس کند.

پس باید موقعیت وضع با توجه به آن جهتی که در وضع و غرضی که در آن ملحوظ است، در نظر گرفته شود. ما در اصل وضع می گفتیم: غرض از اصل وضع این است که واضع می بیند که معانی، مورد نیاز مردم است و از نظر تفهیم و تفهّم و اشارۀ عملیه، نمی تواند این نیاز را تأمین کند، لذا مجبور