سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 421

کردم و این اسنادها بلا اشکال علی سبیل الحقیقه است؟ چطور در یک آن، نفس هم می تواند بشنود و هم ببیند؟ هم ببیند و هم لمس کند؟ هم لمس کند و هم از قوه ذائقه استفاده کند! از اینجا کشف می کنیم که نفس یک عالم مخصوصی دارد و به علّت تجرد، از گستردگی خاصی برخوردار است.

مثل جسم نیست که دارای محدودیت جسمانی باشد. جسم از خیلی چیزها محروم است. لذا در درجۀ دوم جواب فوق و مثالهای آن را ذکر کردیم.

ردّ قول محقق نائینی از راه قضایای حملیه

اگر کسی این را هم نپذیرفت که در آن واحد هم از قوه سامعه و هم از قوه باصره مقارنا می تواند استفاده شود؛ در مرحله سوم سراغ قضایای حملیه می رویم. همان طوری که ملاحظه کردید، ملاک و مناط حمل در قضایای حملیّه همان اتحاد و هو هویّت است. در قضیه«زید قائم» زید و قائم یکی هستند. بین آنها هو هویت تحقق دارد. محط نظر ما این است که شما وقتی قضیۀ حملیۀ را تشکیل می دهید، باز از نظر عالم لفظ، یک موضوع دارید و یک محمول، یعنی در عالم لفظ یک تقدم و تأخری در کار است. عالم لفظ هم عالم ماده است. همان محدودیتی که برای سایر امور مادی مطرح است، برای لفظ هم مطرح است. یعنی ما نمی توانیم زید و قائم را در عرض هم به عنوان لفظ مطرح کنیم. بالاخره یک نوع تقدم و تأخر لفظی در کار است. زید به عنوان موضوع در لفظ تقدم دارد و قائم به عنوان محمول در لفظ تأخر دارد. اما وقتی که ما از لفظ صرف نظر می کنیم، می خواهیم مسأله هو هویت را پیش بکشیم. می خواهیم مسأله اتحاد بین زید و قائم را مطرح کنیم. آیا در مطرح کردن اتحاد بین زید و قائم تقدم و تأخر مطرح است یا هیچ گونه تقدم و تأخری بین اینها وجود ندارد؟

به عبارت دیگر: وقتی شما در نفستان می خواهید بین زید و قائم هو هویت و اتحاد را مطرح کنید، مسأله به چه کیفیت ممکن است؟ آیا این گونه است که زید را در نفستان احضار می کنید، بعد زید کنار می رود و قائم در نفس شما حاضر می شود؟ یا وقتی که می خواهید اینها را دست به دست هم بدهید و بینشان القا اتحاد و هو هویت کنید، هر دوی اینها در نزد نفس حاضر است؟ آیا می شود شما بین شیئی که الان حاضر نیست و شیئی که الان حاضر است بخواهید به عنوان تشکیل قضیۀ حملیه اتحاد و هو هویت القا کنید؟ مثل این است که اگر دست یکی را در دست دیگری بخواهند بگذارند، باید هر دوی آنها حاضر باشند و وجود داشته باشند. شما در نفستان بین زید و قائم می خواهید این طوری ایجاد هو هویت و اتحاد کنید. یعنی هر دوی اینها در نزد نفس حاضر هستند، هر دوی اینها«ملتفت الیه» نفسند. چطور نفس شما در آن واحد به هر دوی اینها توجه کرده است؟ زید کجا و قائم کجا؟ زید علم شخص است، وضعش خاص، موضوع له خاص است. قائم دو وضع دارد: هیئتش یک وضع دارد، ماده اش یک وضع دارد، معنا و مفهومش یک معنا و مفهوم دیگر است.