سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 440

عدل» به عنوان یک قضیه واقعیه نمی تواند مطرح باشد.

بررسی امکان دو وجود تنزیلی در یک لفظ

اشکال دوم: مساله اساسی همین اشکال دوم است. بر فرض که ما قبول کردیم، دیگر از این بالاتر نیست که وجود معنا به لفظ یک وجود حقیقی در مرحله خودش باشد. پس یکی از اقسام وجود، وجود لفظی است، لکن مستدل یک حرف دیگری داشت. می گفت: همانطوری که دو وجود حقیقی در یک وجود نمی تواند اجتماع پیدا کند، دو وجود تنزیلی هم در یک وجود نمی تواند اجتماع پیدا کند. می گوییم: چرا؟ چه دلیلی بر این مطلب قائم شده است؟ اگر دو وجود حقیقی نتوانست در یک وجود مجتمع بشود، چرا دو وجود تنزیلی هم نمی شود در یک وجود مجتمع شوند؟ چه دلیلی بر این مماثلت اقامه کردید؟ اگر دو وجود حقیقی در یک وجود نتوانست مجتمع شود، دو وجود تنزیلی هم نباید بتواند مجتمع شود نیاز به دلیل دارد. «ما الدلیل علی هذا القیاس و هذا المشابهه و هذه المماثله» اگر دلیل نداشته باشید استدلالتان باطل است. تازه ما در مقابل، دلیل برخلاف داریم.

دلیل برخلافش هم آن است که شما در استدلالتان البته با توضیح من، ذکر کردید و خودتان به آن توجه نکردید و آن این است که شما می گویید: دو وجود تنزیلی نمی تواند در یک جا مجتمع شود. ما از شما می پرسیم دو وجود تنزیلی مهم تر است یا یک وجود حقیقی و یک وجود تنزیلی؟

به عبارت روشن تر: سه مسأله اینجا هست، یکی اجتماع دو وجود حقیقی که محور استدلال است. یکی اجتماع دو وجود تنزیلی که محل بحث ماست. یکی برزخ بین این دو، اجتماع وجود حقیقی با وجود تنزیلی. اگر اجتماع دو وجود تنزیلی امکان نداشته باشد، اجتماع وجود حقیقی و تنزیلی به طریق اولی امکان ندارد برای اینکه این نزدیک تر به اجتماع دو وجود حقیقی است، یک قدم به اجتماع دو وجود حقیقی نزدیکتر است. پس اگر اجتماع دو وجود تنزیلی امکان نداشته باشد، باید اجتماع وجود حقیقی و تنزیلی هم معنا نداشته باشد در حالی که در همان مثالی که خودتان زدید، در مسأله«زید لفظ» اجتماع وجود حقیقی و تنزیلی است، برای اینکه لفظ زید، مصداق واقعی ماهیّت لفظ است یعنی وجود حقیقی ماهیّت لفظ است و از طرفی هم وجود تنزیلی معنای زید است.

پس لفظ زید، «اجتمع فیها وجودان، وجود حقیقی لماهیه لفظ زید و وجود تنزیلی بالاضافه الی معنی زید» لفظ زید شما می گوید: وجود تنزیلی معنای زید است و از طرفی لفظ زید وجود حقیقی ماهیّت لفظ است. پس چطور در لفظ زید«اجتمع وجودان حقیقی و تنزیلی»؟

اگر شما بگویید: اینجا طرف حساب دو تا شده است، برای اینکه وجود حقیقی برای ماهیّت لفظ است و وجود تنزیلی برای معنای زید است، طرف حساب دوتاست؛ خوب می گوییم: در ما نحن فیه هم طرف حساب دو تا است. شما وقتی لفظ«عین» را در«عین باکیه» و«عین جاریه» استعمال می کنید