سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 2 صفحه 580

بسیط می کند، ممتنع خودش دلالت بر یک معنای بسیط می کند بدون اینکه قاعدۀ فرعیّت در اینجا جریان داشته باشد.

اگر«معدوم و ممتنع» را به تنهایی ملاحظه کنیم، شما بگویید: ما نیاز به ذات نداریم و همان بساطت، مسأله را از قاعدۀ فرعیت بیرون می برد. اما اگر ما یک قضیۀ حملیه تشکیل دادیم، گفتیم:

«زید معدوم» آیا اینجا هم قاعده فرعیت نیست، «زید معدوم» با«زید قائم» چه فرق می کند، همان طوری که در«زید قائم، ثبوت القائم لزید فرع ثبوت زید» است در«زید معدوم» هم باید این حرف را بزنید، «ثبوت العدم لزید، فرع ثبوت زید». چه فرق است بین«زید معدوم و زید قائم»؟ و همین طور بالاتر در قضیۀ«شریک الباری ممتنع». مگر این قضیه موجبه نیست؟ مگر قضیۀ اثباتیه نیست؟ اگر قضیه اثباتیه شد، «ثبوت شیء لشیء فرع ثبوت المثبت له» پس باید شریک الباری وجود داشته باشد، تا شما ممتنع را برای آن بار بکنید. آیا جمع بین این دو ممکن است که از یک طرف بگوییم که ممتنع است شریک الباری تحقق پیدا کند، از یک طرف هم بگوییم که«شریک الباری ممتنع، قضیه حملیه موجبه» و در قضیۀ موجبه، قاعده فرعیت جریان پیدا می کند«ثبوت شیء لشیء فرع ثبوت المثبت له»؟، در این دقت کنید، ببینیم چه راه حلی برای این قضایا می توانیم داشته باشیم گرچه این به اصل بحث مشتق ما ارتباط ندارد، لکن به تناسب وقتی که ما«معدوم و ممتنع» را بحث کردیم حالا قضیۀ حملیه اش را هم مانعی ندارد که در آن وارد بشویم ان شاء الله.

بحث اجتماعی

یک نکته ای به ذهن من آمد که این را به عنوان تذکر خدمت شما برادران عرض کنم. شما می دانید که جامعۀ ما به این تعبیری که من عرض می کنم شاید اغراق هم نباشد، اینها جدید الاسلام هستند؛ یعنی با احکام اسلام تازه دارند برخورد می کنند، تازه دارند آشنا می شوند. کثیری از احکام اسلام در زمان طاغوت اصلا مورد فراموشی جامعه ما قرار گرفته بود. اگر کسی یک جنایتی می کرد، یک زنایی انجام می داد می بردند یک مقدار حبسش می کردند و بعد هم رهایش می کردند. سرقتی انجام می داد یک مقدار حبسش می کردند و رهایش می کردند. در حقیقت زندان به عنوان یک کیفر برای همه جنایات مطرح بود. گاهی در موارد قتل، یک اعدامی تحقق پیدا می کرد. جامعه ما الآن با قوانین اسلام تازه دارد آشنا می شود، لذا یک نوع ثقالت و سنگینی در برخورد با احکام اسلام برای اینها مطرح است. اینها خیلی به نظرشان سنگین می آید که یک کسی وارد یک خانه ای بشود در شب و مثلا یک قالیچۀ چهار پنج هزار تومانی را بدزدد و ببرد یک جنایت یک ساعتی، یک سرقت پنج هزار تومانی، بعد هم بیایند انگشت های او را ببرند و الی الابد فاقد انگشت بشود. این برای مردم سنگین است و همین طور خود اصل مسألۀ قصاص که در اوائل انقلاب یکی از چیزهایی که انقلاب را به