سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 3 صفحه 124

درس یکصد و نود و دوم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

حقیقت معنی امر به حسب لغت

مرحوم آخوند(قدس سره) استظهار فرمودند که امر به حسب لغت حقیقت در دو معنا است:

یکی طلب، با قید«فی الجمله»، و یکی شیء. صاحب فصول هم حقیقت در دو معنا می دانند: یکی عبارت از طلب، بدون قید«فی الجمله»، و دیگری هم عبارت از شأن است. و ظاهر هردو بزرگوار این است که اشتراک به نحو اشتراک لفظی است، نه به نحو اشتراک معنوی.

توضیحی در رابطه با«فی الجمله ای» که در کلام مرحوم آخوند است و در کلام صاحب فصول ذکر نشده است، ایشان می فرمایند: «حقیقه فی الطلب فی الجمله»، آیا مقصودشان از این فی الجمله چیست؟ دو احتمال در عبارت ایشان در مراد ایشان جریان دارد: یک احتمال این است که«فی الجمله» ناظر به بحثهایی باشد که در آینده راجع به امر مطرح است، و آن بحثها این است که آیا علوّ در معنای امر دخالت دارد یا نه؟ آیا استعلاء در معنای امر دخالت دارد یا نه؟ آیا طلبی که مفاد امر است خصوص طلب و جوبی است یا شامل طلب استحبابی هم می شود؟ یعنی کلمۀ امر آیا تنها در جایی استعمال می شود که طلب، طلب و جویی باشد یا اگر طلب استحبابی هم باشد، باز کلمۀ امر به کار