سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 3 صفحه 41

کاتب هم به معنی الانسان، ضاحک هم به معنی الانسان. این نیست که معنا، ناطق و ضاحک و کاتب باشد.

پس اگر تقید به صورت یک واقعیت در محمول نقش داشته باشد، محمول، انسان به وصف تقید است، انسان به وصف تقید ضرورت ندارد برای انسان. آن که ضرورت دارد خود انسان است. اگر ضاحک فقط معنایش انسان بود این ضروری بود، اگر کاتب فقط معنایش انسان محض بود، این ضرورت داشت. اما اگر ضاحک معنایش انسان با وصف تقید بود، قید هم یک امر غیر ضروری است ولو اینکه در محمول خود قید هم نقش ندارد، لکن تقید به امر غیر ضروری، در محمول نقش دارد.

اگر محمول ما انسان متقید به امر غیر ضروری بود ولو اینکه خود این امر غیرضروری خارج از دائره محمول باشد، اما چون تقید به امر غیرضروری لا محاله جزئیت دارد، و دخالت دارد، آیا این قضیه جهتش امکان است یا ضرورت؟ آیا انقلاب تحقق پیدا می کند؟ آیا قضیۀ ممکنه منقلب به ضروریه می شود؟ یا همان امکان اولی و جهت امکان به قوت خودش باقی است بدون اینکه انقلابی تحقق پیدا کند؟

دلیل بر ردّ کلام مرحوم آخوند 0 ره) در معنی حرفی

پس آنکه با توجه به کلام مرحوم آخوند(ره) به ذهن می رسد، این است که چون تقید یک معنای حرفی است، مثل اینکه به نظر ایشان دیگر از ارزش ساقط است، دیگر مورد ملاحظه و مورد توجه نیست، چون یک معنای حرفی است. در حالیکه معنای حرفی چه در مقام حکایت و چه در مقام انشاء هم که باشد، بیانگر یک واقعیت است، بیانگر یک حقیقت است ولو اینکه به صورت امر هم باشد. اگر مولا گفت: «کن فی المدرسه» و لو اینکه در مقام انشاء است اما کون در مدرسه که متعلق امر واقع شده یک حقیقتی است که تحقق پیدا نمی کند، الا به اینکه مدرسه ظرف مکانی مأمور و مکلف واقع بشود. پس در حقیقت اینجا هم که در مقام تشکیل قضیه یک مقیدی را محمول قرار می دهد ولو اینکه تقید به صورت یک معنای حرفی مطرح است، اما این«بما انه حاک عن الواقعیه»، دخالت در محمول دارد و چون دخالت در محمول دارد الانسان ضاحک هیچ بر نمی گردد که محمول ما انسان باشد، موضوع هم انسان؛ الانسان انسان. اما اگر محمول اضافه داشت، اضافه اش هم در رابطۀ با امر غیرضروری بود، لا محاله دیگر انقلابی تحقق پیدا نمی کند و آن جهت امکان به قوت خودش باقی است. لذا این شق اول از کلام مرحوم محقق خراسانی کاملا به نظر غیر صحیح می رسد.

(سؤال... و جواب استاد): قائم است، خارج باشد تقید نقش دارد، خود تقید به لحاظ اینکه یک