سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 3 صفحه 583

همانجا هم گاهی«باعجاز من الله و باراده من الله» نار تحقّق پیدا می کند به جای اینکه پشت سرش احتراق و حرارت تحقّق پیدا کند، «بَرْداً وَ سَلاماً» می شود که برحسب روایات، اگر این کلمه«سلاما» پشت سر«بردا» نبود، حضرت ابراهیم(علی نبینا و آله و علیه السلام) از شدّت سرما تلف می شد. نار این اثر را دارد ولی اینها بستگی به مشیّت و اراده خالق دارد.

این توضیح از من بود. همان طوری که در علل تکوینیه گاهی«باعجاز من الله و اراده من الله» شما می بینید انفکاک حاصل می شود، در علل تشریعیه هم مانعی ندارد شارع بگوید: یک وجوب غسل برای ده تا جنابت بار می شود. روی قاعدۀ اجتماع علتین مستقلتین بر معلول واحد، محال است، چون علل شرعی همپایه علل تکوینیه است، لکن بر خلاف قاعدۀ اولیه، شارع می تواند این نقش را داشته باشد، با اینکه خودش جنابت را سبب وجوب غسل قرارداده، و سببیت شرعیه است، سببیت شرعیه هم تکوینیه است، مع ذلک برخلاف قاعده، خود شارع می تواند یک چنین کاری بکند. اما در مواردی که ما دلیل نداشته باشیم بر اینکه شارع برخلاف قاعده در این رابطه مشی کرده، باید همان مقتضای قاعده را بگیریم. لذا یک ثمرۀ این بحث که علل تشریعی همانند علل تکوینی است، در مسأله تداخل اسباب که یکی از مسائل مهم اصولیه است که آیا مقتضای قاعده تداخل است یا مقتضای قاعده عدم تداخل است؟ و به تعبیر دیگر: آیا اصاله التداخل مطرح است یا اصاله عدم التداخل مطرح است؟ ایشان می فرماید: روی این بحثی که ما ذکر کردیم، پیداست که اقتضای قاعده عدم تداخل است، برای اینکه هر علتی، یک معلول مستقلی لازم دارد، نمی شود ده تا علت به حسب قاعده، یک معلول داشته باشند. مواردی که دلیل برخلاف قائم شده«نأخذ بها» اما مواردی که دلیل بر خلاف قائم نشده، قاعده اولی اقتضای عدم تداخل می کند.

پرسش:

1 - در چه صورت می توان به اطلاق مقامی تمسّک کرد؟

2 - فرق بین اطلاق مقامی و لفظی را بیان کنید.

3 - به نظر مرحوم حائری(ره) آیا در متعلق احکام قید وجود مطرح است؟

4 - آیا انفکاک علّت از معلول، در علل شرعیه امکان دارد؟ توضیح دهید.