سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 100

درس سیصد و شصتم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

در معنای حقیقت حکم

حقیقت حکم و وجوب و تکلیف، عبارت از همان بعث و تحریک اعتباری است و در ناحیۀ حرمت، زجر اعتباری یا چیزی منتزع از این بعث و زجر است، آیا حقیقت حکم این است یا حقیقت حکم همان ارادۀ نفسانیه است که تعلق می گیرد به بعث و تحریک و تعلق می گیرد به زجر در ناحیۀ محرمات؟ اراده هم آیا بدون قید و شرط یا«مقیّدا بقید الاظهار و الابراز»؟ ما دو دلیل اقامه کردیم بر این که حکم، همان بعث و تحریک است و این نه به معنای این است که اراده«قبل البعث» وجود ندارد بلکه اراده تحقّق دارد لکن حکم، عبارت از اراده نیست، وجوب عبارت از اراده نیست چون بعضی ها خیال کرده بودند که ما اصل اراده را نفی می کنیم، اراده که قابل انکار و نفی نیست. لکن بحث این است که حکم چیست؟ آیا حکم، عبارت از همان اراده است یا حکم، عبارت از این بعث اعتباری معلّق به قید مجیء در واجب مشروط است؟ ما دو دلیل ذکر کردیم.

دلیل سوم یا مؤید سوم: عبارت از این معناست که ما در باب حکم، دو نوع حکم داریم: یک حکم تکلیفی داریم و یک حکم وضعی داریم و عنوان حکم، مقسم برای این دو قسم قرار می گیرد. اگر ما