سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 138

المقدمه شده و آن شوق ناقص به تبعیت سرایت به مقدمات کرده، در نتیجه آن که از ناحیۀ ذی المقدمه سراغ مقدمات آمد، همان شوق ناقص و اوّلین مرتبۀ شوق است. منتها وقتی که شوق ذی المقدمی سرایت می کند به مقدمه و در مقدمه هم شوق وجود پیدا می کند، ایشان می فرماید: اینجا آن شوق متعلّق به ذی المقدمه در حالت رکود و توقف باقی می ماند، هنوز اراده ای در آن رابطه نیست.

اما وقتی سراغ مقدمات می آییم، چون مقدمات فعلی است، مقدمات قبلا تحقق پیدا می کند، این شوق متعلق به مقدمات یکی پس از دیگری تأکّد پیدا می کند و به مرتبۀ کمال می رسد و تبدیل به اراده می شود. شوق متعلّق به مقدمۀ اوّل که چون وقت مقدمه است، هیچ مانع و رادعی هم وجود ندارد، «شوقش یتبدل الی الاراده فیتولد المقدمه الاولی» اما اراده اش ترشحی نبوده، آن که ترشحی و تولّدی بوده، اصل الشوق بوده نه عنوان اراده. منتها شوق در یک جایی که پیاده شد، وقتی که مانع و رادعی نبود، «یسیر و ینتقل و یتبدل الی الاراده» لذا مقدمۀ«اولی عن اراده» واقع می شود. می آید سراغ مقدمۀ دوم آن هم هکذا عن اراده. می آید سراغ مقدمۀ سوم شوقش تبدّل به اراده پیدا می کند؛ تا تمامی مقدمات«عن اراده کل واحده بعد الاخری» تحقق پیدا کرد و در مدت دو ساعت مقدمات تمام شد، آن وقت سراغ ذی المقدمه می آییم. شوق راکد در ذی المقدمه که رکودش هم به علت این بود که مقدمه لازم داشت و بدون مقدمه امکان تحقق نداشت و ممکن نبود بدون مقدمه تحقق پیدا کند، حالا که مقدماتش تحقق پیدا کرد و در نتیجه برای ذی المقدمه امکان تحقق پیدا شد، آن شوق ناقص راکد بعد تمامیت المقدمات در ذی المقدمه«یتبدّل الی الاراده». پس ارادۀ به ذی المقدمه بعد از تحقق مقدمات پیدا می شود. اما آن که سرایت می کند از ذی المقدمه به مقدمه، آن فقط مجرّد شوق است و ما مجرّد شوق را اراده نمی دانیم. لذا هریک از مقدمات باید شوقش به لحاظ امکان و ظرف زمانیش تبدل به اراده پیدا کند، بعد از آن هم که مقدمات تمام شد و ذی المقدمه امکان تحقق پیدا کرد، شوق راکد ذی المقدمه هم«یتبدّل الی الاراده». لذا از آن دلیل مرحوم آخوند در کفایه، این محقق بزرگوار که از اجلۀ تلامذۀ مرحوم آخوند بودند، اینجوری جواب می دهند.

پرسش:

1 - استدلال محقق اصفهانی(ره) بر عدم تعلق اراده به امر استقبالی را بیان نمایید.

2 - اراده و مبادی آن را به طور اختصار توضیح داده و نحوه سببیت اراده را بیان کنید.

3 - کلام کفایه(ره) در امکان تعلق اراده بر امر استقبالی را تشریح کنید.

4 - جواب محقق اصفهانی(ره) را در تعلق اراده بر امر استقبالی تقریب نمایید.