سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 146

درس سیصد و شصت و ششم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

حقیقت اراده و تفاوت آن با شوق

اساس فرمایش محقق اصفهانی عبارت از این بود که ایشان اراده را«کما هو المشهور» از مقولۀ شوق می گرفتند و اراده را مربوط به قوّۀ شوقیۀ نفس انسانی دانستند. منتها این قوّه در صورتی که به مرحلۀ کمال برسد و تأکّد پیدا کند؛ آنچه که هم عرف گواهی می دهد و هم واقعیت مسأله است، اراده از مقولۀ شوق نیست، شوق یک حالت انفعالی و تأثّری است که برای نفس انسان پیدا می شود. از دیدن یک چیزی شنیدن یک مطلبی، یا تصوّر کردن یک امری، برای انسان حالت شوق به وجود می آورد، یعنی نفس انسانی تحت تأثیر آن مسایل قرار می گیرد و متأثّر از آن مسایل می شود. در حالی که اراده از مقولۀ انفعال نیست.

اراده یک نیروی فعّال و یک قوّۀ فاعله ای است که در نفس انسان به وجود می آید و انسان را تحریک می کند به انجام مراد و به ایجاد مراد. و نحوۀ به وجود آمدنش هم، همانطوری که اشاره کردیم به خلاّقیت نفس تحقّق پیدا می کند، نفس یک حالت خالقیت محدوده به عنایت پروردگار است که تفضّل الهی در آن تحقّق دارد. خداوند این نیرو را به نفس انسانی عنایت کرده که یک