سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 205

درس سیصد و هفتاد و چهارم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

اطلاق شمولی و بدلی نسبت به هیئت و ماده

مرحوم شیخ انصاری«اعلی الله مقامه الشریف، علی ما فی تقریراته» در دوران قید بین رجوع به هیأت و رجوع به مادّه بنابر اینکه قید به مادّه رجوع می کند نه به هیأت، دو دلیل ذکر کردند: دلیل اوّلشان یک کبرای کلی بود که در مواردی که یک اطلاق شمولی و یک اطلاق بدلی داشته باشیم و یک دلیل مقیّدی وجود داشته باشد و این دلیل مقیّد مردد باشد بین این که اطلاق شمولی را تقیید کند یا اطلاق بدلی را، ترجیح با این است که اطلاق بدلی را تقیید کند. برای این که اطلاق بدلی در مقابل اطلاق شمولی دارای یک مرتبۀ ضعیفه ای است؛ از نظر اطلاق خیلی قوی نیست. اما به خلاف اطلاق شمولی که همۀ افراد را شامل می شود و همۀ مصادیق را دربر می گیرد، طبعا این اطلاق یک اطلاق قویی خواهد بود. وقتی که اطلاق شمولی دارای قوت باشد و اطلاق بدلی دارای ضعف باشد، دلیل مقیّد زودتر به جنگ اطلاق بدلی می رود، اطلاق بدلی در مقابل دلیل مقیّد خیلی مقاومت ندارد. لذا تقیید گریبان اطلاق بدلی را می گیرد.

اما اطلاق شمولی چون از قوّت و قدرت خاصی برخوردار است، دلیل مقیّد نمی تواند به این