سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 211

درس سیصد و هفتاد و پنجم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

تفاوت اطلاق هیئت و ماده

بحث در این بود که«اذا دار امر القید بین ان یکون راجعا الی المادّه، او راجعا الی الهیئه» مرحوم شیخ دو وجه ذکر فرموده بودند برای این که رجوع به مادّه بر رجوع به هیأت ترجیح دارد. وجه اوّلشان این بود که اطلاق هیأت اطلاق شمولی است اما اطلاق مادّه اطلاق بدلی و چون اطلاق شمولی اقوای از اطلاق بدلی است، لذا قید به جنگ اطلاق مادّه می رود و اطلاق مادّه را مقیّد می کند.

اما اطلاق هیأت به قوت خودش باقی می ماند. مرحوم آخوند«قدس سره» در کفایه از این وجه این طور جواب دادند، فرمودند: ما قبول داریم که اطلاق هیأت شمولی است و اطلاق مادّه بدلی است، صغرای مطلب را ما می پذیریم؛ اما کبرای مطلب که اطلاق شمولی اقوای از اطلاق بدلی باشد، را نمی پذیریم. برای این که اطلاق هر کجا باشد از راه مقدمات حکمت ثابت می شود، راه منحصر به فرد اطلاق و مقدمات حکمت است. شمولی و بدلی و گاهی هم نوع سومی بنام تعیین، اینها بر حسب خصوصیت موارد است که تحقق پیدا می کند و الاّ اطلاق در همه جا از راه مقدمات حکمت ثابت می شود.