سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 220

مقیّد به مجیء«یکون واجبا»، شبیه همان واجب معلّق.

جریان نزاع در واجب معلق

در واجب معلّق این طور گفته می شد، با این که حج مقیّد به زمان مخصوص است و مقیّد به موسم خاص است، اما وجوبش قبل از آن موسم هم تحقق دارد، در ماه شعبان هم بعد الاستطاعه «یکون الحج واجبا» اما کدام حج واجب است؟ حج مقیّد به زمان خاص. اینجا هم هنوز مجیء زید تحقق پیدا نکرده، همین الان وجوب تحقق دارد«لانّه مطلق لانّه غیر مقیّد». اما در واجب تقییدی تحقق دارد و آن این است که معلّق به مجیء زید است. اگر قید در رابطۀ با مادّه باشد، اطلاق هیأت به قوت خودش باقی می ماند و هیچ گونه ضربه ای به اطلاق هیأت نمی خورد و زمینه ای برای از بین رفتن اطلاق هیأت نیست. الان به مجردی که مولا دستور صادر کرد، وجوب تحقق دارد، در حالی که مجیء حاصل نشده است. بعد المجیء هم وجوب تحقق دارد. فرقی بین قبل المجیء و بعد المجیء نمی کند. مقتضای اطلاق هیأت، ثبوت وجوب در«کلتا الحالین» است، هم حالت قبل المجیء و هم حالت بعد المجیء.

نتیجۀ رجوع قید به هیئت

اما اگر قید را مربوط به هیأت دانستیم، گفتیم: مجیء زید قید برای وجوب اکرام است. البته آن خصوصیتی که ما هم مکرر ذکر می کردیم این خصوصیت را هم باید ایشان اینجا اضافه کند، که شرطیت مجیء زید برای وجوب اکرام، به نحو شرطیت متأخّر نیست، شرط متأخّر«قلّ ما یتحقق» و الاّ اکثریت شرائط را همان شرط مقارن تشکیل می دهد. نتیجه این می شود که اگر مجیء زید قید برای هیأت و وجوب اکرام شد، معنایش این است که تا مجیء زید تحقق پیدا نکند، وجوبی در کار نیست، تکلیفی در کار نیست، برای این که وجوب مقیّد به مجیء زید است. این قید به هیأت خورد، نتیجه این شد که وجوب بعد المجیء تحقق پیدا می کند. اگر وجوب بعد المجیء تحقق پیدا می کند، لا محاله اکرام هم بعد المجیء تحقق پیدا می کند، برای این که قبل الوجوب که اکرام در خارج محقّق نمی شود، مکلّف منتظر تکلیف است، مکلّف منتظر ثبوت حکم از ناحیۀ مولا است، حکم وجوب چه زمانی فعلیت پیدا می کند؟ بعد المجیء. اگر وجوب بعد المجیء فعلیت پیدا کرد، «فلا محاله» اکرام هم بعد المجیء واقع می شود، نتیجه این می شود که هم حکم بعد المجیء است، هم متعلق بعد المجیء است. لکن اسم ثبوت حکم بعد المجیء را تقیید می گذاریم، یعنی لازمۀ تقیید هیأت به مجیء این است که بعد المجیء وجوب تحقق پیدا کند و قبلش تحقق نداشته باشد. در رابطۀ با هیأت