سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 233

درس سیصد و هفتاد و هشتم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

واجب نفسی و واجب غیری

یکی از تقسیماتی که برای واجب شده، این تقسیم است که«الواجب امّا نفسی و اما غیری» واجب گاهی نفسی است و گاهی غیری. واجب نفسی کدام است و واجب غیری کدام است؟ مرحوم آخوند«قدس سره» در کتاب کفایه اول یک تعریفی برای واجب نفسی و واجب غیری ذکر می فرمایند، بعد آن تعریف را مورد مناقشه و اشکال قرار می دهند و برای رفع مناقشه و اشکال، یک تعریف دیگری را اختیار می کنند. اینجا باید ملاحظه کنیم هم تعریف اول را و هم مناقشه ای را که ایشان دارند و هم تعریف دوم را و بعد ببینیم آیا این بیان ایشان صحیح است یا مورد اشکال؟ اول می فرمایند: ایجاب مثل سایر افعال اختیاریه، عمل مولا است، فعلی است که از مولا صادر می شود.

همان طوری که اعمال اختیاریه دیگر برای صدورشان یک محرّک و داعی وجود دارد و یک غرض و غایتی بر فعلشان مترتب می شود و لذا جزء مبادی اراده، تصدیق به فایدۀ شیء مراد است، این یکی از مبادی اراده است.

در افعال اختیاریه و ارادیّه به طورکلی این معنا پیاده می شود که باید یک داعی و محرّک و یک