سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 237

مسببا عن الاعتاق بان یقول اعتقت» مع ذلک یک نذر صحیحی است.

بیان مرحوم آخوند در تداخل واجب نفسی در واجب غیری

در نتیجه مرحوم آخوند می فرماید: این تعریف اول غیر از معرفت الله، لازمه اش این است که تمامی واجبات نفسیه داخل در واجبات غیریه شود، برای اینکه همۀ این واجبات نفسیه وجوبشان برای یک سلسله آثار و خواص است و آن آثار و خواص هم تحققشان لزوم دارد و اینها مقدّمیت برای تحقّق آن آثار و خواص را دارند، چون مقدّمیت دارند، لا یبقی فرق بین اینها و بین وضویی که مقدمۀ برای صلاه است. لذا مرحوم آخوند اینجا گیر می کند، بعد می فرماید: و الاولی ان یقال: لازم است این حرف مرحوم آخوند را توضیح دهم، برای این که هم نیاز به توضیح دارد و هم بعد اشکالی که می خواهیم به کلام ایشان کنیم، کلام ایشان روشن شده باشد.

ایشان یک راهی را پیش می گیرد، می فرماید: و الاولی ان یقال: خلاصه ما که می گوییم نماز واجب نفسی است نه برای نهی از فحشا و منکر است، نه برای معراجیت است. اگر بخواهیم برای اینها بگوییم نماز واجب است، حتما باید بگوییم وجوبش غیری است، راهی غیر از این ندارد. پس باید بگوییم: نماز ضمن این که مقدّمیت برای این آثار دارد، اما ایجابش برای این آثار نیست، وجوبش برای تحقّق این خواص و آثار نیست. پس وجوبش برای چیست؟ به چه مناسبت نماز واجب شده است؟ می فرماید: برای این که یک عنوان حسنی منطبق بر خود نماز است و نماز معنون به یک عنوان حسنی هست، که آن عنوان حسن را ما نمی فهمیم، لکن اگر برای عقلاء عنوان حسن توضیح داده شود، عقلاء می گویند: آن کسی که این عنوان حسن را در خارج ایجاد می کند، این استحقاق مدح دارد و بلکه آن کسی که این عنوان حسن را ترک می کند، استحقاق مذمت دارد. ایجاب نماز برای معنون بودن خود نماز است به چنین عنوان حسنی، حالا آن آثار هم بر او بار می شود. اما آن آثار ارتباطی به ایجابش ندارد، آن آثار هم خواصی است که بر نماز مترتب است.

آن که ارتباط دارد همان معنون بودن به عنوان حسن در واقع ولو این که نمی دانیم آن عنوان حسن را، اما اگر برای ما و برای عقلاء این عنوان حسن را توضیح دهند، می گوییم: حتما این حسن باید در خارج تحقق پیدا کند و اگر کسی هم ترک کند«یکون مستحقا للمذمه» اما در واجبات غیریه مسأله این طور نیست، هیچ عنوان حسنی که خود واجب غیری معنون به آن عنوان حسن کذایی که «یستحق فاعله المدح و تارکه الذم» هیچ معنون به چنین عنوانی نیست، بلکه صرفا وضو را واجب کردند، گفته اند: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاهِ» وضو بگیرید، پیداست که ایجابش برای نماز است، ایجابش برای ذی المقدمه است، ایجابش برای این است که بدون وضو امکان ندارد که صلاه