سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 24

این معنا می کنید.

پس اینکه شما مسألۀ شرائط را با اجزاء مقایسه می کنید و آن حکم مترتّب بر اجزاء را در باب شرائط پیاده می کنید، غیر از آن چیزی است که محل بحث و محل نزاع است. آنچه محل بحث است، حکم به صحت صوم بعد الغسل نیست، آنچه محل بحث است، این است که غسل کاشف از این باشد که صوم در ظرف وقوعش اتصاف به صحت پیدا کند. پس شما نمی توانید شرائط را با حساب اجزاء یکی حساب کنید و اینها عین هم است، مسألۀ شرائط یکون مشابها للاجزاء. این اولا.

جواب به محقق نائینی(ره) از برگشت حقیقت شرطیت به اضافه

اما دلیل دوم شما که عبارت از این بود که حقیقت شرطیت به یک اضافه برگشت می کند، همان طوری که مرحوم آخوند ذکر کردند، این اولا مناقض با دلیل اولتان است برای اینکه دلیل اوّل لازمه اش این بود که بعد تحقق الشرط صحت پیدا شود، اما این دلیل اقتضا می کند که اضافه به لحاظ همان حرفی که معروف است و مرحوم آخوند و مرحوم محقق عراقی حتی در تکوینیات ذکر فرمودند که اضافه یک دامنۀ وسیعی دارد، ممکن است مضافش حالا تحقق داشته باشد، اما مضاف الیهش بعد تحقق داشته باشد. اگر این حرف را هم بپذیریم و آن اشکالی که به مرحوم محقق عراقی و هم به مرحوم محقق خراسانی صاحب کفایه ذکر شد، که اضافه از امور متضایفه است و معقول نیست که مضاف با وصف اضافه حالا تحقق داشته باشد، اما از مضاف الیه هیچ اثر و خبری نباشد. ذات مضاف با قطع نظر از اضافه، محل بحث نیست، اما«مضاف بما هو مضاف لا یعقل» که بدون تحقق طرفین تحقق داشته باشد. با قطع نظر از این اشکال، این دو دلیلتان باهم منافات دارد. در مسألۀ اضافه می خواهید بگویید: اضافه همین الان تحقق دارد، همین الان صوم اتصاف به صحت پیدا می کند، همین روز قبل از آمدن لیل، صوم اتصاف به صحت پیدا می کند، در حالی که در تشبیه شرائط به اجزاء، این مسأله نیست. در باب اجزاء کسی نمی گوید: وقوع جزء اخیر کشف از این می کند که مرکب با همان جزء اول حاصل شده بلکه همه می گویند که باید صبر کنیم همۀ اجزاء مرکب وجود پیدا کند، ولو بین این اجزاء فاصلۀ زمانی تحقق داشته باشد، بعد از اینکه همۀ اجزاء محقق شد، آن وقت مرکب تحقق پیدا می کند.

پس دلیل دوم ایشان هم فی نفسه باطل است و هم مناقض و مغایر با دلیل اول است. دلیل اول یک اقتضایی دارد، اما دلیل دوم اقتضای دیگر. دلیل اول می گوید: تا غسل نیاید صوم صحیح نیست و صحتش من حین الغسل است اما دلیل دوم می گوید: آمدن غسل در ظرف خودش، دلیل بر این است که صوم در همان نهار اتصاف به صحت پیدا کرده و در ظرف خودش متصف به صحت