سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 246

درس سیصد و هشتادم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

بیان اقوال مختلف در حقیقت وجوب

برای روشن شدن این معنا که مقصود از واجب نفسی چیست و مقصود از واجب غیری کدام است؟ به لحاظ این که این نفسیت و غیریت در رابطۀ با وجوب است نه در رابطۀ با واجب. ولو این که عنوان این فصل را تقسیمات واجب گذاشتیم، لکن اقسام مختلفه ای که برای واجب مطرح است، در حقیقت به وجوب ارتباط دارد، نه به واجب. باید گفت: «الوجوب اما نفسی و اما غیری» وجوب عبارت از حکم مولا و عبارت از یک حکم لزومی و لازم الایجاد است، باید ما حقیقت وجوب را بررسی کنیم.

سه احتمال، بلکه سه قول در این رابطه وجود داشت: یک قول عبارت از همین مفاد هیأت افعل است، مفاد هیأت افعل عبارت از بعث و تحریک اعتباری است، در حقیقت وجوب خودش یک امر اعتباری است و عبارت اخرای از همان بعث و تحریک اعتباری مفاد هیأت افعل است، ما این قول را اختیار کردیم. اما در مقابل این قول، دو قول دیگر وجود داشت که دومی می گفت: وجوب عبارت از آن ارادۀ نفسانیۀ واقعیۀ متحقّق در نفس مولاست، که تعلّق می گیرد به این که مأموربه از عبد در خارج