سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 252

درس سیصد و هشتاد و یکم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

دوران بین نفسیّت و غیریّت

در دوران بین نفسیّت و غیریّت، اگر وجوب یک شیئی مسلّم شد لکن احراز نشد که آیا به نحو واجب نفسی، واجب است یا به نحو واجب غیری؟ گفتیم: در دو مقام بحث واقع می شود: یک مقام این که آیا از نظر اصول لفظیه مثل اصاله الاطلاق یا حکم عقل، راهی داریم برای اثبات نفسیت یا نه؟ مقام دوم این که اگر راهی نداشته باشیم، مقتضای اصول عملیه در این رابطه چیست؟ فعلا بحث در مقام اول است. مرحوم آخوند می فرمایند: اصاله الاطلاق در جایی که شرایط و مقدمات حکمت تمام باشد؛ یعنی مولا در مقام بیان باشد و قرینه ای هم بر تعیین نفسیّت و غیریّت اقامه نکرده باشد و سایر مقدمات حکمت هم وجود داشته باشد، اقتضای نفسیّت می کند. چرا؟ برای این که در واجب غیری، یک قیدی وجود دارد که آن قید در واجب نفسی وجود ندارد، در حقیقت وجوب واجب نفسی، مطلق است؛ اما وجوب واجب غیری، مقیّد است؛ قید آن چیست؟ در واجب غیری، همان طوری که قبلا بیان کردیم، یکی از ثمرات مهم، مسألۀ تبعیت است؛ یعنی وضو را در زمانی می توانیم محکوم به وجوب کنیم که صلاه وجوب فعلی داشته باشد، در حقیقت در رابطۀ با وضو این طور