سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 255

برآمده که از اصاله الاطلاق جواب دهد، این جوابی که ایشان از اصاله الاطلاق ذکر می کنند، با اینکه مرحوم شیخ انصاری«ره» استاد مرحوم آخوند«ره» بوده و مرحوم آخوند«ره» مدت کمی از درس شیخ انصاری«ره» را درک کرده، شاید بیش از دو سه سال نشده، معلوم می شود که در زمان شیخ، یا قبل از مرحوم شیخ هم این تمسک به اصاله الاطلاق برای اثبات نفسیت در دوران بین نفسیت و غیریت مطرح بوده است.

لکن مرحوم شیخ«ره» در تقریرات از این تمسک به اصاله الاطلاق جواب داده که جواب ایشان را مرحوم آخوند«ره» در کفایه ذکر کردند و جواب شیخ انصاری«ره» را مورد مناقشه قرار دادند؛ برای این که تمسک به اصاله الاطلاق را به آن استحکام ببخشند. مرحوم شیخ«ره» فرموده اند: کسی برای اثبات نفسیّت نمی تواند به اصاله الاطلاق تمسک کند، اما نه از این راهی که در جواب مرحوم آخوند«ره» بیان کردیم، بلکه از طریق دیگر و بر مبنای دیگر ایشان، این تمسک را مورد مناقشه قرار دادند و آن این است که می فرمایند: هیئت که موضوع له برای وجوب هست و دلالت بر وجوب می کند، یک معنای حرفی دارد و در مسألۀ وضع و کیفیّت وضع، ملحق به باب حروف است. در باب حروف آنچه را که مشهور قائلند و شیخ انصاری«اعلی الله مقامه الشریف» هم همان مبنای مشهور را انتخاب کردند، عبارت از این است که وضع حروف عام و موضوع له آن خاص است؛ یعنی واضع وقتی که می خواسته حرف«من» را وضع کند، مفهوم کلی ابتداء را در ذهن آورده و در نظر آورده، لکن لفظ«من» را برای این مفهوم کلی وضع نکرده، بلکه برای مصادیق این مفهوم کلی، ابتدای حرکت از بصره، ابتدای حرکت از قم، ابتدای مطالعه، ابتدای غذا خوردن و همین طور هرکاری که ابتدای واقعی دارد.

اینها به عنوان موضوع له لفظ«من» مطرح هستند که بیان می کردیم اگر کسی سؤال کند که یک مشترک لفظی که به وضع واحد، برای میلیاردها معنا وضع شده، چیست؟ می گوییم: عبارت از وضع حروف بنابر قول مشهور است که واضع به وضع واحد برای لفظ«من» ملیاردها موضوع له قرار داده و آن عبارت از یک یک مصادیق ابتدا و یک یک افراد واقعیۀ ابتدا، حالا ابتدای هرچیزی باشد، هر حرکتی باشد، هر فعل و انفعالی باشد، تمام اینها واقعیاتی است که مستقلا هر کدامشان موضوع له لفظ«من» هست. البته نظرتان هست که مرحوم آخوند«ره» در بحث حروف، با این معنا مخالفت کردند که حالا بعد هم ما در جواب ایشان اشارۀ به این معنا می کنیم.

بیان شیخ در وضع حروف

مرحوم شیخ«ره» می فرمایند: هیئت افعل هم مثل مسألۀ حروف است؛ یعنی واضع وقتی