سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 256

می خواسته هیئت افعل را وضع کند، به تعبیر ایشان مفهوم طلب را در نظر گرفته، ماهیت طلب را در نظر گرفته؛ اما هیئت افعل برای ماهیت طلق وضع نشده، بلکه هیئت افعل برای مصادیق و افراد متکثرۀ واقعیۀ طلب وضع شده که افراد واقعیۀ طلب، همان ارادۀ حقیقه ای است که قائم به نفس مولا است و به تعبیر ایشان، همان طلب حقیقی است که قائم به نفس مولا هست. موضوع له افراد این طلب است، مصادیق این طلب است. می فرماید: شاهدش این است، شاهد این قضیه روی مبنای مرحوم شیخ(ره) این معناست که اگر مولا گفت: «أَقِیمُوا الصَّلاهَ» ، گفت: «صلوا»، صلاه را متعلق هیئت افعل قرار داد، بعد از آن که این امر از ناحیۀ مولا صادر شد، شما در مقام اخبار و حکایت از این دستور مولا، می گویید: «الصلاه مطلوبه»، نمی گویید: به دنبال«صلوا الصلاه مطلوبه».

این قضیۀ حملیه ای که شما تشکیل می دهید به نام«الصلاه مطلوبه»، به لحاظ این که هیئت افعل روی صلاه آمده، آیا معنای«الصلاه مطلوبه»؛ یعنی«الصلاه متصفه بانّها مفهوم الطلب»؟ اگر هیئت برای مفهوم وضع و امر کلی که واضع در نظر گرفته وضع شده باشد، باید معنای«الصلاه مطلوبه»؛ یعنی«الصلاه مفهوم الطلب» باشد. آیا کسی یک چنین احتمالی می دهد؟ یا این که«الصلاه مطلوبه»؛ یعنی«مطلوبه بالطلب الحقیقی، مراده بالاراده الحقیقیه»؟ از این که شما«الصلاه مطلوبه» را به طلب حقیقی و فرد مفهوم طلب معنا می کنید، دلیل بر این است که هیئت افعل برای مفهوم طلب وضع نشده، بلکه همان طوری که کلمۀ«من» برای مصادیق ابتدا و افراد واقعیۀ ابتدا وضع شده، هیئت افعل هم برای مصادیق واقعیۀ طلب و افراد واقعیۀ طلب وضع شده، بشود. نتیجه چیست؟

نتیجه این که موضوع له هیئت، کلی نیست، موضوع له هیئت، افراد و مصادیق است، نه ماهیت مطلقه. اگر ماهیت مطلقه موضوع له هیئت نشد، شما چه حق دارید دیگر به اصاله الاطلاق تمسک کنید؟ اصاله الاطلاق برای مفاهیم کلیه است، برای عناوین کلیّه است که شما شک در اطلاق و تقیید دارید، می آیید به اصاله الاطلاق، اطلاقش را ثابت می کنید. اما آنجایی که مسألۀ کلی مطرح نیست، مسأله به صورت جزئی مطرح است، جزئی دیگر قابل برای تقیید نیست که شما بخواهید به اصاله الاطلاق تمسک کنید. لذا مرحوم شیخ«ره» روی مبنای خودشان که موضوع له هیئت را همان موضوع له حروف روی مبنای مشهور می دانند که وضع عام و موضوع له خاص است، خاص دیگر معنا ندارد در آن اصاله الاطلاق جریان پیدا کند؟ لذا روی این جهت و روی این مبنا، اصاله الاطلاق را در دوران بین نفسیّت و غیریت جواب می دهند.

تفاوت مبنای مرحوم آخوند و مشهور در باب حروف

مرحوم آخوند«ره» می فرمایند: اوّلا مبنای ما در باب حروف غیر مبنای مشهور است. ما در باب