سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 260

است و اینجا خصوصیتی دارد که اصلا موضوع له خاص، در اینجا تصور نمی شود، چون انشاء ارادۀ حقیقیه و فرد و مصداق اراده یک امر غیرمعقولی است. لذا اگر در سایر حروف و معانی حرفیه هم فرضا ما موضوع له خاص را بپذیریم، اینجا خصوصیتی دارد که نمی توانیم مسألۀ موضوع له خاص را در اینجا بپذیریم. مناقشه ای به حرف مرحوم آخوند و کلام مرحوم شیخ می کنیم؛ البته تحقیق هر دو را سابقا ذکر کردیم، ولی برای این که مناقشۀ در هر دو کلام فی الجمله مورد توجه واقع شود، اشاره می کنیم.

مناقشه استاد در کلام مرحوم آخوند(ره) در معنای هیئت افعل

ما در معنای هیئت افعل گفتیم: اصلا مادۀ طلب و لغت طلب یک معنایی دارد که هیچ ربطی به مفاد هیئت افعل ندارد، نه مفاد هیئت افعل مصادیق طلب حقیقی است، این طوری که مرحوم شیخ انصاری بیان کردند و نه مفاد هیئت افعل، انشاء طلب است. اصلا کلمۀ طلب و مادۀ طلب یک معنایی دارد که به مفاد هیئت افعل، هیچ گونه ارتباطی ندارد. آن چیزی که مفاد هیئت افعل است، همان است که مکرر بیان می کردیم، بعث و تحریک اعتباری در مقابل بعث و تحریک تکوینی، گاهی مولا یا یک فرد قاهر و نیرومند با بعث و تحریک عملی و تکوینی دیگری را وادار به یک کار می کند، مثل این که دستهایش را می گیرند و ظرف آب را به دستش می دهند و با فشار این را مجبور می کنند که آب را بیاشامد.

اما گاهی هم از طریق امر و هیئت افعل«بما انّه» مولا که وجوب متابعت و وجوب اطاعت دارد، دستور صادر می کند: معنای دستور همان تحریک کردن مکلف به انجام عمل است؛ اما نه تحریک حقیقی و تکوینی که به مجردی که امر صادر شد؛ مثل این که مکلف بلااختیار، مجبورا عمل را انجام بدهد، نه، این بعث و تحریک اعتباری است و از نظر عقلا، وجوب اطاعت و وجوب متابعت بر آن مترتب می شود. لذا اصلا عنوان طلب چه به معنای طلب حقیقی و چه به معنای طلب انشائی که این را در رابطۀ با مفاد هیئت افعل مطرح کردند، به نظر ما غیر صحیح است و مفصلا در این رابطه در بحث مفاد هیئت افعل بحث کردیم.

مناقشه در کبرای کلام شیخ«ره» در تقیید مفاهیم جزئی

اشکال هم به مرحوم شیخ«ره» هست، راجع به کبرایی که در کلام ایشان مطرح است و آن این است که مرحوم شیخ«ره» می فرماید: اگر مفاد هیئت یک معنای جزئی شد، مفاد هیئت مصادیق و افراد طلب و ارادۀ حقیقیه شد، دیگر جزئی، قابل تقیید نیست. نتیجه این می شود که در رابطۀ با معنای