سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 261

حرفی بر مبنای مشهور، دیگر باید تقیید را کنار بزنیم، تقیید همیشه برای کلیات است؛ برای مفاهیم است، ما این کبرا را قبول نداریم، نه، جزئی قابل تقیید است. منتها به لحاظ حالات جزئی، زید«امر جزئی»؛ اما این حالات مختلفه دارد. زید ممکن است اتصاف به مجیء پیدا کند و ممکن هم است اتصاف به مجیء پیدا نکند، حالا که زید به لحاظ حالاتش دارای حالات متعدّد و گوناگون است، آیا مانعی دارد که زید را«مع انّه امر جزئی متشخص»، مع ذلک زید را مقید کنیم«بزید الجائی»؟ این تقیید آیا تقیید جزئی نیست؟ الجائی که یک قیدی است و یک وصفی هست، این صفت برای زید است و زید هم«امر جزئی متشخص»، چطور تقیید اینجا تحقق پیدا کرده است؟

بلکه بالاتر، این طوری که امام بزرگوار«قدس سره» مکرر می فرمودند، نوع تقییداتی که در جملات به کار می رود، این تقییدات راجع به معانی حرفیه است. بر همان مبنای مشهور که معنای حرفی جزئی است و واقع هم همین است و نظر مرحوم آقای آخوند در رابطۀ با معنای حرفی غیر قابل قبول است، روی همان مبنای مشهور اکثر تقییدات در کلمات به همین معانی حرفیه و شبه معانی حرفیه ارتباط دارد، مثلا شما که می گویید: «ضربت زیدا یوم الجمعه فی المدرسه»، زمان و مکانش را مشخص می کنید، هم«یوم الجمعه» را و هم مدرسه را، این«یوم الجمعه» قید چیست؟ به حسب واقع این«یوم الجمعه» به چه ارتباط دارد؟ به آن ضربی که از شما صادر شده و بر زید واقع شده است، این ضرب، یک معنای حرفی است، آیا شما کلی ضرب را مقیّد کردید یا«الضرب الصادر منکم الواقع علی زید» یک معنای حرفی است که مثل زید فی المدرسه می ماند؟

تحقیق در معنای حرفی

در تحقیق معنای حرفی به این نتیجه رسیدیم که معنای حرفی یک واقعیت است و یک وجود است و وجودش هم از وجود عرض پائین تر است، برای این که عرض فقط نیاز به معروض دارد، اما معنای حرفی نیاز به دو طرف دارد، «زید فی المدرسه» باید ظرفی باشد به نام مدرسه و مظروفی باشد به نام زید، تا واقعیت ظرفیت معنای حرفی تحقق پیدا بکند. لذا همیشه معانی حرفیه نیاز به دو موضوع دارد، نیاز به دو طرف دارد، به خلاف بیاض و سواد که یک معنای عرضی است، آنها فقط نیاز به یک موضوع دارد، نیاز به یک معروض دارد، همین جسم می خواهد تا اتصاف به بیاض و سواد پیدا کند، اما در«زید فی المدرسه» ظرفی به نام مدرسه لازم است و مظروفی به نام زید لازم است، تا بتواند واقعیت ظرفیت تحقق پیدا کند. در نتیجه معانی حرفیه یک واقعیات متقومۀ به شیئین است.

در«ضربت زیدا یوم الجمعه» این قید برای چیست؟ آیا قید برای زید است، قید برای ضرب است، یا این که قید برای یک معنای حرفی است؟ آن ضربی که از شما صادر شد و بر زید واقع شد و او را