سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 262

دارید مقیّد«بیوم الجمعه و فی المدرسه» می کنید، آن یک معنای حرفی است، لذا تقییدات در کلمات، نوعا به معانی حرفیه برمی گردد. پس این چه فرمایشی است که شیخ اعظم«ره» می فرمایند:

اگر مفاد هیئت افعل یک معنای جزئی و فرد و مصداق شد، این دیگر قابلیت تقیید ندارد، چرا ندارد؟! دیگر از معانی حرفیه از نظر فقر و نیاز به دو طرف، ما موجودی ضعیف تر و واقعیتی ضعیف تر نداریم، مع ذلک در آنها تقیید تحقق پیدا می کند و بلکه اکثر تقییدات هم به همین معانی حرفیه بر می گردد، همین طوری که امام بزرگوار«قدس سره» مکرر این معنا را می فرمودند و مطلب بسیار دقیق و صحیحی هم هست. لذا این اشکال هم به کلام مرحوم شیخ«ره» وارد است.

(پاسخ استاد به شاگرد): این امری که در خارج واقع شده، امری که شما دارید اخبار از آن می کنید، از کلی دارید اخبار می کنید. بحث ما در دوران بین نفسیّت و غیریّت بود، مرحوم آخوند«ره» برای اثبات نفسیّت به اصاله الاطلاق تمسک کردند که این مورد مناقشه واقع شد، مرحوم شیخ انصاری «ره» جوابی از تمسک به اصاله الاطلاق دادند که آن جواب از نظر مرحوم آخوند مورد مناقشه بود و به نظر ما هم هر دو نظر مورد اشکال و مورد مناقشه است.

بیان محقق نائینی(ره) در شک بین نفسیت و غیریت واجب

بیانی محقق نائینی«اعلی الله مقامه الشریف» برای تمسک به اصاله الاطلاق ذکر کردند، ایشان اصاله الاطلاق را پذیرفتند و از راه اصاله الاطلاق، مسألۀ نفسیّت را در دوران بین نفسی و غیری می خواهند ثابت کنند، بیان ایشان مقدمه ای دارد که آن مقدمه این است: در جاهایی که یک شیئی غیریّتش مسلم است، در واجبات غیریه مسلم، ایشان می فرمایند: ما یک تحلیلی باید دربارۀ اینها بکنیم. وضو نسبت به صلاه، یک واجب غیری مسلم است، یک وجوب مقدمی روشن دارد. اینجا باید یک تحلیلی بشود تا زمینه ای برای اصاله الاطلاقی که می خواهیم بگوییم، زمینۀ آن روشن بشود. می فرماید: وجوب غیری به تعبیر بزرگان، مترشح از وجوب نفسی است، اول باید نماز وجوب نفسی داشته باشد تا وجوب غیری به وضو ترشح کند و وضو به عنوان غیریّت و مقدمیت وجوب پیدا بکند. بعد می فرمایند: ما می توانیم این کلمۀ ترشح را برداریم و جایش یک عنوان دیگری بگذاریم که آن عنوان هم همین معنا را دلالت می کند و آن عنوان، معلولیّت است. باید بگوییم: وجوب غیری معلول وجوب نفسی است. علت وجوب غیری همین وجوب نفسی است.

اگر نماز متعلق وجوب واقع نشود، اگر وجوب به صلاه تعلق نگیرد، معنا ندارد که در رتبۀ متأخره، وجوب به وضو تعلق بگیرد؟! پس می توانیم این طوری تعبیر کنیم که«وجوب الصلاه عله