سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 268

عنوان نفسیت عبارت از همین معنا است، که این واجب اول و دوم هیچ به همدیگر کاری نداشته باشند، نه وجود اول متوقف بر وجود دوم و نه وجوب دوم متوقف بر وجوب اول باشد، معنای اصالت الاطلاق در هر دو دلیل عدم ارتباط این دو واجب و این که نه در رابطۀ با حکمشان و نه در رابطۀ با وجودشان بین اینها ارتباطی تحقق ندارد، آیا واجب نفسی غیر از این معنا است؟ پس ما در صورت اول با اجرای دو اصالت الاطلاق در دوران بین نفسیت و غیریت، واجب نفسی را اثبات می کنیم به این کیفیتی که ملاحظه فرمودید. این صورت اول، خوب خیلی روشن است.

حالت دوم اطلاق احد الدلیلین

اما صورت دوم عبارت از جایی است که احد الدلیلین اطلاق داشته باشد، اما دلیل دیگری فاقد اطلاق باشد به لحاظ این که مقدمات حکمت در آن جریان ندارد. حالا چرا جریان ندارد؟ فرضا به لحاظ این که مولا«فی احد الدلیلین» در مقام بیان بوده، اما در دلیل دیگری در مقام بیان نبوده و مهمترین مقدمه از مقدمات حکمت همین است که مولای متکلم در مقام بیان باشد. حالا در یکی از این دو دلیل، اطلاق وجود دارد و در دیگری وجود ندارد، فرض کنیم در دلیل اول اطلاق وجود دارد، حالا آن فرضش را هم ذکر می کنیم ان شاء الله، در دلیل اول اطلاق وجود دارد، اطلاق دلیل اول به لحاظ متعلق است، به لحاظ ماده است، به لحاظ مأموربه است، معنای اصالت الاطلاق در دلیل اول این است که این مأموربه و این واجب اول که ذکر کردیم قطعا واجب نفسی است و در واجب اول نمی شود تردید وجود داشته باشد، همیشه تردید در رابطۀ با واجب دوم است، این واجب اول که واجب نفسی است، اصالت الاطلاقی که در آن جریان پیدا می کند، می گوید: این مأموربه وجودش و تحققش مقیّد به واجب دوم نیست، این طور نیست که اگر واجب دوم تحقق پیدا نکند، واجب اول هم تحقق پیدا نمی کند، نه، این مأموربه همین است، متعلق امر همین واجب است، می خواهد واجب دوم همراه این باشد یا واجب دوم همراه این نباشد.

در نتیجه یکی از دو اشتراطی که مقوّم واجب غیری بود، یکی از آن دو اشتراط را با اصالت الاطلاق در واجب اول، از بین می بریم. بفرمایید اشتراط دوم چگونه می شود؟ دومی فاقد مقدمات حکمت است، نمی تواند اطلاق در آن جریان پیدا بکند، می گوییم: هیچ ضرورتی ندارد، ما در یک طرف که اصالت الاطلاق را ثابت کردیم و جاری کردیم، لازمه اش این است که در طرف دیگر هم اشتراط از بین برود، یک طرف که اشتراط به اصالت الاطلاق نفی شد، لازمه اش این است که اشتراط دوم هم منتفی بشود، اگر ما بگوییم: مأموربه در دلیل اول لازم نیست که واجب دوم همراهش باشد، «لا یکون مقیدا بوجوب الواجب الثانی» اگر این معنا را ثابت کردیم، لازمه اش این است که پس