سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 271

است و هر دو هم فعل ارادی است و فعل ارادی مسبوق به اراده است.

همین حرفی که در رابطۀ با وجوب گفته شده، در رابطۀ با اراده هم همین حرف را زدند، گفتند:

ارادۀ متعلقۀ به ذی المقدمه«عله للاراده المتعلقه بالمقدمه»، ارادۀ متعلقۀ به کون علی السطح، برای ارادۀ متعلقۀ به نصب سلم علیت دارد و گاهی هم تعبیر به ترشح می کنند که ترشح هم به معنای علیت و معلولیت است. ما در همان اولی که مسأله مقدمۀ واجب را عنوان کردیم، این معنا را به طورکلی منکر شدیم و گفتیم: علیت نه در رابطۀ با وجوب است و نه در رابطۀ با اراده است؛ برای این که معنای علیت این است که«اذا تحققت العلّه تحقّق المعلول قهرا». شما وقتی که نار را در خارج ایجاد کردید، آن احراق و حرارت«یترتب علیها قهرا»، دیگر لازم نیست که نسبت به احراق و نسبت به حرارت یک ارادۀ مستقله ای تعلق بگیرد؛ به مجردی که اراده متعلق به ایجاد نار شد، معلول«یترتب علیه» بعد از آن که نار در خارج تحقق پیدا کرد، آیا در باب وجوبین(وجوب ذی المقدمه و وجوب مقدمه) و در باب ارادتین در آنجایی که انسان بالمباشره یک فعلی را که«له مقدمه» می خواهد انجام بدهد، چنین علیت و معلولیتی در کار است؟

پرسش:

1 - دو شرط واجب غیری از نظر محقق نائینی(ره) را بیان نمایید.

2 - در چه حالتی، مفاد هر دو دلیل، نفسی خواهد بود؟

3 - در حالت اطلاق دلیلین، نفسیت واجب دوم چگونه ثابت می شود؟

4 - آیا اثبات نفسیت در حالت دوم مستلزم اصل مثبت نیست؟ دلیل آن را بیان کنید.

5 - مناقشۀ استاد از بیان محقق نائینی(ره) در دوران بین نفسیت و غیریت را تقریب نمایید.