سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 272

درس سیصد و هشتاد و چهارم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

ترشح وجوب مقدمه از ذی المقدمه

تعبیری که معمولا در باب مقدمۀ واجب ذکر می شود، این است که بنابر قول به وجوب مقدمه، وجوب مقدمه از وجوب ذی المقدمه ترشح پیدا می کند و این ترشح«عباره اخرای» علیّت و معلولیّت، است. یعنی وجوب مقدمه معلول برای مقدمه است. گفتیم که این با واقعیّت تطبیق نمی کند، نه در رابطۀ با تکالیف، آنجایی که مولا می خواهد عملی از عبد صادر شود و نه در موارد افعال مباشری که فاعلی بخواهد خودش فعل را انجام دهد و به دست خودش فعل تحقق پیدا کند، آنجا هم که مسألۀ اراده مطرح است، ارادۀ متعلقۀ به ذی المقدمه و ارادۀ متعلقۀ به مقدمه؛ آیا بین این دو اراده علیّت و معلولیّت مطرح است؟ به مجرد این که اراده متعلق به ذی المقدمه شد، به عنوان معلول یک اراده ای هم به مقدمه تعلق می گیرد، آیا مسأله این طور است؟ اگر این طور باشد، باید بگوییم: آن ضابطۀ کلی در باب اراده، تخصیص خورده است. ضابطۀ کلی این است که اراده مبادی لازم دارد، آن شیء مراد باید اول تصور شود، بعد تصدیق به فایده بعد مسألۀ اشتیاق تا به مرحلۀ اراده برسد، آیا این ضابطه در باب ارادۀ متعلقۀ به مقدمه تخصیص خورده است که بگوییم: در ارادۀ متعلقۀ