سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 273

به مقدمه، دیگر این مبادی در کار نیست، به مجردی که اراده به ذی المقدمه متعلق شد، همان علت می شود که اراده به مقدمه هم تعلق بگیرد، دیگر اراده مقدمه نیاز به مبادی و مقدمات ندارد.

نفی رابطۀ علی و معلولی بین مقدمه و ذی المقدمه

علاوۀ بر این که این قاعده قابل تخصیص نیست و مسأله ای نیست که بگوییم اراده در بعضی از موارد این مبادی را لازم ندارد، این از آن قواعد و ضوابط قابل تخصیص نیست. علاوۀ بر این، مخالف با واقعیت هم است، چطور؟ زیرا کسی که«کون علی السطح» را اراده می کند و می خواهد به دست خودش و با فعل خودش«کون علی السطح» تحقق پیدا کند، اگر از مقدمیت نصب سلم برای «کون علی السطح» غافل باشد، اگر التفات به این معنا نداشته باشد، آیا با این که التفاتی به مقدمیت نصب سلم ندارد، شما می گویید نه، اجبارا یک اراده ای متعلق به نصب سلم به عنوان معلول ارادۀ متعلقۀ به«کون علی السطح» وجود دارد؛ وقتی که این توجه ندارد به این که نصب سلم«مقدمه لکون علی السطح»؛ چطور می توانیم بگوییم: اینجا اراده تحقّق دارد، ارادۀ چه کسی؟ ارادۀ همین شخص، ارادۀ همین فاعل، فاعلی که خودش جز ارادۀ متعلقۀ«بکون علی السطح» را در خودش نمی بیند، این توجه به مقدمیت نصب سلم ندارد و در آنجایی هم که توجه دارد، آیا در آنجا همین مقدار، می گوید:

چون ارادۀ ما متعلق به ذی المقدمه شد، همین کافی است که اراده به نصب سلم متعلق شود، آیا مسأله این طور است؟ یا این که همان طوری که«کون علی السطح» را تصور می کند، تصدیق به فایده دارد، مراحل بعدی در کار است، اراده تحقق پیدا کند، در نصب سلم هم همین است. نصب سلم را تصور می کند، تصدیق به فایده اش می کند، منتها اختلاف بین ذی المقدمه و مقدمه در فایده است. آن فایده ای که بر ذی المقدمه مترتب می شود، مطلوب نفسی فاعل است، اما فایده ای که بر مقدمه ترتّب پیدا می کند، این است که از راه این مقدمه می تواند به آن مطلوب نفسی برسد و اگر این مقدمه را انجام ندهد، دستش از رسیدن به آن مطلوب نفسی کوتاه می شود.

وجود مبادی اراده در انجام مقدمه

در حقیقت، اینجا هم تصدیق به فایده است، منتها فایده اش تمکّن از وصول به ذی المقدمه است، تمکن از رسیدن به مطلوب نفسی است، چه فایده ای از این مهمتر، این فایده را تصدیق می کند؟ مراحل بعدی تحقق پیدا می کند، بعد به ارادۀ نصب سلم نوبت می رسد، پس نصب سلم با «کون علی السطح» در آنجایی که مقدمیّت نصب سلم مورد توجه فاعل باشد، اینجا دو اراده است، دو مبادی دارد، فقط اختلافشان در مسألۀ فایده است، آن فایده اش مطلوبیّت نفسیّه دارد، فایده اش این