سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 277

شما می خواهید با اصاله الاطلاق جلوی تقیید را بگیرید، می گویید: در مقدمه تقیید وجود دارد، این تقیید از ناحیۀ واجب نفسی نسبت به واجب غیری از کجا آمده است؟ آن که مهم است و محل اشکال است همین معناست، شما به صراحت فرمودید: واجب غیری به عنوان قیدیّت در مادۀ واجب نفسی و به عنوان قیدیّت مطرح است، این حرف از کجا آمد؟ خارجا هم ما می بینیم این مسأله وجود ندارد، البته در بعضی از مقدمات این معنا تحقق دارد، شاید در کثیری از مقدمات شرعیه مطلب این طور باشد، نماز وقتی که با وضو و طهارت ملاحظه می شود، می دانیم که طهارت، قید برای نماز است، می دانیم که وضو قیدیّت برای نماز دارد، «لا صلاه الا بطهور» اگر این معنا از آن استفاده شود، اما این تقیّد ذی المقدمه به مقدمه یک امری زاید بر مقدمیت است، مقدمیت به تنهایی اقتضای این تقیید را نمی کند و الاّ در مثل«کون علی السطح»، وقتی که مأموربه واقع می شود و فرض هم می کنیم که خود مولا توجه دارد به این که نصب سلم مقدمیت برای«کون علی السطح» دارد، آیا باز مسألۀ تقیدی در کار است؟ یعنی وقتی که از این عبد می پرسند که مولا تو را به چه مأمور کرد و مأموربه مولا چیست؟ عبد در مقام حکایت می گوید: «الکون علی السطح المقیّد بنصب السلم»، روی بیان شما باید یک چنین مطلبی باشد، در حالی که عبد در مقام حکایت دستور مولا، می گوید:

تمام مأموربه مولا«هو الکون علی السطح». از او سؤال می کنیم پس نصب سلم چیست؟ می گوید:

این خارج از دایرۀ مأموربه است، این به عنوان مقدمیّت مطرح است، نه به عنوان قیدیّت.

خلط بین مقدمیت و قیدیت در کلام محقق نائینی

لذا در رابطۀ با بیان ایشان بین مقدمیّت و بین قیدیت، اختلاطی واقع شده است، لازمۀ مقدمیّت، قیدیت نیست و قیدیت هم مطرح نباشد نوبت به اصاله الاطلاق نمی رسد. اصاله الاطلاق نیامده مقدمه را از بین ببرد، اصاله الاطلاق در مقابل تقیید می ایستد، عنوان تقیید را شما باید درست کنید؛ تا اصاله الاطلاق جلوی تقیید را بگیرد و مقدمیّت هیچ گونه ملازمۀ با تقید ندارد. در قسمتی از مقدمات «زائدا علی المقدمیه» تقیدی هست، اما این به عنوان ضابطۀ مقدمیّت نمی تواند مطرح باشد و شاهدش همین مثال عرفی است که برای شما ذکر کردیم.

در نتیجه از این دو اشتراطی که ایشان ذکر کردند، اشتراط و تقیید در رابطۀ با وجودین، وجود ذی المقدمه و وجود مقدمه، غیرصحیح است، نوبت به آن اشتراط دیگر برسد؛ و گفتیم که اگر یکی از این دو اشتراط در کلام ایشان ثابت شود، همین کافی است برای این که مدعایشان ثابت شود و توقف ندارد بر این که هر دو اشتراط در کار باشد، لذا اگر بخواهیم جلوی اصاله الاطلاق را بگیریم باید برای اشتراط، فکری کنیم؛ و اگر نشود برای اشتراط فکری کرد، اصاله الاطلاق در رابطۀ با دلیل دوم