سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 288

می خواهم انجام بدهم. ایشان می فرماید: اینجا مسألۀ نفسیت و غیریت اثر بر آن بار می شود؛ اگر وضو واجب نفسی باشد و ارتباطی به نماز نداشته باشد، خودش یک استقلالی در وجوب داشته باشد، تبعا این نمازی که بدون وضو تحقق پیدا می کند، یک نماز صحیح به تمام معناست؛ یعنی مکلّف در رابطۀ با نماز دیگر گرفتار مخالفت نشده است. دیگر مسأله ای به نام مخالفت امر صلاه تحق پیدا نکرده است.

نتیجۀ غیری بودن وضو

اما اگر وضو واجب غیری شد با توجه به آن مقدمه ای که ایشان در مقام اوّل ذکر کردند که آن مقدمه شان این بود که در واجب غیری دو اشتراط تحقق دارد: یک اشتراط این است که وجوب واجب غیری، مشروط به وجوب نفسی است؛ این اشتراط فعلا اثری ندارد برای این که ما فرض کردیم نماز الان وجوبش، فعلیت دارد و شرطش که عبارت از زوال است، تحقق پیدا کرده است. اما اشتراط دوم چه بود؟ اشتراط دوم این بود که وجود صلاه مشروط به وجود وضو است. وجود واجب نفسی مشروط به وجود واجب غیری است و این مشروطیت معنایش این است که اگر واجب نفسی بدون واجب غیری تحقق پیدا کند، این«یقع باطلا، لا یقع صحیحا» برای این که اگر مقید به وجود وضو شد، کسی نماز را بدون قیدش انجام بدهد، بدون شرطش انجام بدهد، «تقع باطلتا». پس نتیجه چه شد؟

نتیجۀ این شرطیتی که در رابطۀ با وجوب غیری ذکر شد که عبارت از این بود که وجود واجب نفسی، مشروط به وجود واجب غیری است؛ نتیجۀ این شرطیت این است که اگر کسی نماز را بدون وضو انجام دهد در حالی که وضو، واجب غیری باشد؛ «تقع الصلاه باطلتا» پس نتیجۀ دوران بین نفسیت و غیریت در این صورت ظاهر می شود که«اذا ترک الوضوء و اقام الصلاه» روی وجوب غیری این نماز باطل است، اما اگر وضو واجب نفسی باشد و ارتباطی با مسأله صلاه نداشته باشد، «طبعا یکون الصلاه صحیحتا» پس مسأله و ثمره در صحت و بطلان ظاهر می شود. ریشۀ صحت و بطلان چیست؟ همان اشتراط و عدم اشتراط است.

اگر وجود صلاه مشروط به وجود وضو باشد«تقع الصلاه باطلتا» اما اگر اشتراطی در کار نباشد و وضو یک واجب نفسی مستقل باشد، «تقع الصلاه صحیحتا» پس در حقیقت ریشه و منشأ اصلی شک، شک در شرطیت و عدم شرطیت است؛ یعنی دوران بین نفسیت و غیریت در این مثالی که ذکر کردیم به این برمی گردد که«هل الصلاه المأمور بها، مقیده بالوضوء الذی هو واجب غیری علی هذا الفرض ام لا تکون مقیده بالوضوء لانه لیس بواجب غیری بل هو واجب نفسی»، پس شک شما در