سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 309

درس سیصد و هشتاد و نهم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

عدم استحقاق ثواب بر واجبات نفسی

از نظر مرحوم آخوند و تلامذۀ بزرگوارشان مسلم است که در واجبات نفسی استحقاق مثوبت تحقق دارد ولی واقعیت مسأله این نیست. اگر ما از آن حرف اول بگذریم مسألۀ تجسّم و تمثل اعمال را کنار بگذاریم و مسألۀ جعل را هم که تابع این است که اولا جعلی باشد یا نه؟ و ثانیا کجا جعل شده باشد و در جعل فرقی بین واجبات نفسیه و غیریه نمی کند اگر از این هم صرف نظر کنیم آیا صرف موافقت امر مولا و اطاعت امر مولا از نظر عقل استحقاق مثوبه بر آن مترتب می شود؟

مسألۀ اطاعت و عصیان و آثاری که بر اطاعت و عصیان بار می شود بفرمایش خود مرحوم آخوند ارتباط به عقل دارد و حاکم بالاستقلال عبارت از عقل است، عقل هم مسأله را تنها در رابطۀ با خداوند مطرح می کند. آیا در رابطۀ جمیع موالی نسبت به عبیدشان، در موالی عرفیه چنین است که در نفس موافقت دستور مولا استحقاق مثوبه تحقق دارد؟ می بینیم چنین نیست.

دربارۀ خداوند فرقهای بیشتری هم دارد یک فرقش این است که اولا مولویت و مالکیت خداوند مغایر با مولویت و مالکیت معمولی است این مولویت و مالکیتهای عرفی امور اعتباری