سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 314

در فرض دومش اگر عبد عبدی است که اصلا تکلیف مولی را نمی خواهد امتثال کند، نمی خواهد «کون علی السطح» را در خارج ایجاد کند این عبدی که تحت تأثیر امر نفسی قرار نمی گیرد و بنای بر مخالفت امر نفسی مولا دارد اینجا هم دیگر فرق نمی کند شما بگویید: مقدمه وجوب غیری دارد یا وجوب غیری ندارد. چه وجوب غیری داشته باشد و چه وجوب غیری نداشته باشد، او نمی خواهد «کون علی السطح» را ایجاد کند، بلکه لابدیت عقلیه را هم داشته باشد باز هم نمی خواهد«کون علی السطح» را ایجاد کند.

پس وجوب غیری در این فرض هم که فرض مخالفت امر نفسی است و نمی خواهد«کون علی السطح» را در خارج ایجاد کند وجوب و عدم وجوب غیری در این فرض هم بلانقش و بلااثر است.

و چیزی که وجود و عدمش از نظر تأثیر در عمل خارجی یکسان باشد، نمی توانیم موافقت آن را منشأ استحقاق مثوبت بدانیم. بگوییم که این چون وجوب دارد و مثلا«کل واجب یترتب علی موافقته استحقاق المثوبه» نه مسأله این طور نیست؛ پس در حقیقت همان مطلبی را که مرحوم آخوند ذکر فرموده اند منتهی با این بیانی که ما کردیم، اگر در واجبات نفسیه فرضا مسأله استحقاق مثوبت را قائل شویم لازمه اش این نیست که در واجبات غیریه هم قائل شویم. باید بین واجبات نفسیه و واجبات غیریه تخفیف قائل شویم؛ منتهی دو مطلب اینجا وجود دارد به عنوان تتمۀ همین بحث که این دو مطلب را«ان شاء الله» در جلسۀ بعد مطرح می کنیم.

پرسش:

1 - عدم استحقاق ثواب بر انجام واجبات را توضیح دهید.

2 - استحقاق عقوبت بر ترک اوامر مولا را بیان نمایید.

3 - در چه فرضی قول به ملازمه و عدم ملازمه، فرقی در اطاعت عبد نسبت به امر مولا ندارد؟