سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 318

به ذی المقدمه عنوان می دهد و مزیت بیشتر و ثواب بیشتر در رابطۀ با ذی المقدمه تحقق پیدا می کند.

لذا این طوری هیچ مانعی ندارد، ایشان هم ذکر کردند و حرف خوبی هم هست؛ اما این هیچ دلالت بر این ندارد که نفس مقدمه«بما انها واجب غیری و بما انها متعلقه للامر الغیری» خود مقدمه ثواب داشته باشد و اطاعت امر غیری موجب استحقاق مثوبت بشود، این معنا را اقتضاء ندارد و کلام ما هم در این جهت است که آیا نفس موافقت امر غیری، مثل موافقت امر نفسی، «یترتب علیه استحقاق المثوبه یا لا یترتب علیها استحقاق المثوبه».

ترتب ثواب بر عنوان اشقیت و احمضیت

شبهۀ دوم را به این کیفیت که مرحوم آخوند جواب دادند، قابل جواب است. البته این روی این مبنا است و الا روی آن مبنای دومی که ما در باب ثواب و عقاب ذکر کردیم که مربوط به جعل مولا باشد، جعل مولا دیگر در اختیار مولاست. مولا می تواند حتی بر واجب نفسی، استحقاق مثوبت را یعنی ثواب را جعل نکند و بر واجب غیری می تواند ثواب را جعل کند. اما این حرف روی مبنای سوم که همان مبنای معروف اصولی در باب استحقاق مثوبت و عقوبت است، روی آن مبنا مسأله به این کیفیت طرح می شود.

(سؤال... و پاسخ استاد): وجوبش اصلا بحث روی وجوب شرعی آن است و الا روی لابدیت عقلیه کسی مسأله استحقاق مثوبت را اصلا تخیل نمی کند. روی فرض وجوب غیری یعنی وجوب شرعی غیری، روی این بحث داریم و الا اگر وجوب شرعی را کنار بگذاریم؛ لابدیت عقلیه که استحقاق مثوبت به دنبال او نیست، بحث ما همین بود. چه دلیلی داریم که«کل وجوب شرعی یترتب علی موافقته استحقاق العقوبه؟» اصلا بحث در همین است. با حفظ وجوب شرعی می خواهیم بگوییم، اگر هم در واجبات نفسیه پذیرفتیم، واجب غیری به آن کیفیتی که بیان کردیم که وجودش کالعدم است چه برای آن کسی که قصد دارد موافقت امر به ذی المقدمه را و چه برای آن کسی که قصد ندارد امر به ذی المقدمه را، این وجوب شرعی«وجوده کالعدم» چیزی که وجودش کالعدم باشد، داعویتی در آن نباشد، صلاحیت مقربیت در آن نباشد، این معنا ندارد بر فعلش، استحقاق مثوبت مترتب بشود.

شبهۀ عدم استحقاق ثواب بر طهارات ثلاثه

اینجا به این مناسبت یک اشکالی در بعضی از مقدمات پیش آمده است و آن عبارت از طهارات ثلاث، مسألۀ وضو و غسل و تیمم در رابطۀ با آن چیزهایی که مشروط به این طهارات ثلاث است؛