سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 321

اگر بدون قصد قربت انجام بدهد، تکون باطلتا چون مسأله تعبدیت و اعتبار قصد قربت در طهارات ثلاث یک مطلبی است که از نظر فتاوی روشن است، لذا اشکال کردند که این تعبدیت طهارات ثلاث از کجا پیدا شده است؟ منشأ عبادیت این طهارات ثلاث چیست؟ از چه راهی شما اینها را عبادت قرار دادید؟

طرح سه اشکال بر عبادیت طهارات ثلاث

مستشکل دو فرض می کند: یکی این که کسی بگوید منشأ عبادیت این طهارات ثلاث همین وجوب غیری متعلق به طهارات ثلاث است. این یک احتمال. احتمال دوم این که یک امر نفسی استحبابی متعلق به این طهارات ثلاث است. برای این که در عبادیت لازم نیست که امر، امر وجوبی باشد! یک امر استحبابی آن هم به عنوان یک امر نفسی به این طهارات ثلاث متعلق است مثل«صلاه اللیل» چطور یک امر نفسی استحبابی به آن متعلق شده و عبادیت«صلاه لیل» را درست کرده است؟ این طهارات ثلاث هم یک امر نفسی استحبابی به آنها متعلق شده، مستشکل می گوید: هیچ کدام را نمی توانیم بپذیریم. اول امر نفسی را و بعد امر غیری را مقداری توضیح می دهیم.

مستشکل می گوید: به چند دلیل امر نفسی در کار نیست: دلیل اول این است شما در باب وضو اگر بگویید امر نفسی استحبابی دارد، «الوضو نور فی کل حال» وضو تجدیدی هم«الوضوء علی الوضوء نور علی نور» در باب غسل جنابت هم می شود پذیرفت ولو این که تعبیرات در باب غسل جنابت مثل تعبیرات در باب وضو خیلی روشن و ظاهر نیست، اما مستشکل می گوید: ما در باب غسل جنابت هم می پذیریم. سؤال ما این است از کجا استحباب نفسی تیمم را ثابت کنیم که یکی از مستحبات نفسیه عبارت از تیمم است. کدام دلیلی دلالت بر استحباب نفسی تیمم کرده است. در حالی که از نظر فتاوی هیچ فرقی بین تیمم و بین وضو و بین غسل در مسأله عبادیت و قصد تقرب وجود ندارد. این یک اشکال در مسألۀ تیمم است با این که از نظر فتاوی همه یکسانند.

اشکال دومی که می کند این است که چطور می گویید: این طهارات ثلاث واجب غیری هستند و از طرف دیگر می گویید: امر نفسی استحبابی به اینها متعلق شده است. مگر یک عنوان می شود دو حکم داشته باشد؟ آن هم دو حکم این طوری که یکی استحباب باشد با قید نفسیت، دیگری وجوب باشد با قید غیریت؟ «وضو بما هو وضو» این دو حکم به آن تعلق بگیرد، استحباب نفسی و وجوب غیری«کیف یمکن الجمع بین الحکمین» همین طور در باب غسل جنابت هم به همین کیفیت و هکذا پس اشکال دومش به این برمی گردد که در شیء واحد به عنوان واحد«کیف اجتمع حکمان متغایران» که هم تغایرشان در وجوب و استحباب و هم تغایرشان در مسأله نفسیت و غیریت است؟