سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 337

و الصلاه مشروطه بکل واحد منهما» وقتی که شما حساب شرائط را با حساب أجزاء یکی کردید، باید همان ضابطۀ کلیه که در باب أجزاء هست در باب شرائط هم بیاید؛ باید همان طوری که«کل جزء من أجزاء العباده لا محاله یکون عباده، کل شرط من شرائط العباده(هم باید) لا محاله یکون عباده».

شما ممکن است این طوری در ذهنتان بیاید یا ایشان خودشان این اشکال را این طوری پاسخ دهند، بگویند: بله اگر ما بودیم و قواعد و ادلۀ خارجیه نبود، همین معنا را حکم می کردیم، می گفتیم: بله ضابطۀ کلی که در باب أجزاء هست، ضابطۀ کلی در باب شرائط هم وجود دارد؛ لیکن چه کنیم که ادلۀ خارجیه قائم شده بر این که«طهارت الثوب لیست بعباده، طهاره البدن لیست بعباده، استقبال القبله لیست بعباده، ستر العوره لیست بعباده» اینها عبادیتشان به واسطۀ یک دلیل خارجی و ادلۀ خارجیه نفی شده و الا اگر ما بودیم و قاعده، قاعدۀ اولیه اقتضاء می کرد که شرائط العباده کأجزاء العباده کلها عباده، اما چه کنیم که ادلۀ خارجیه جلوی این مطلب را گرفته، اگر ایشان این جواب را بفرمایند ما چه می توانیم در پاسخ به این جواب ایشان بگوییم؟

پاسخی که می توانیم به این جواب بدهیم این است که از ایشان سوال می کنیم، أمر خارجیه، یک قسمت از شرائط را از عبادیت خارج کرده، نمی توانند بگویند«أمر غیر عبادی» برای این که أجزاء و بعضی از شرائط قطعا عبادی هستند. پس راهشان منحصر می شود به این که بگویند: «أَقِیمُوا الصَّلاهَ»

هم«أمر عبادی» و هم«أمر غیر عبادی» یعنی به لحاظ بعض از این أمر یک قسمت از ابعاضش یکون عبادیا، آنهایش که متعلق به جزء است؛ آنهایش که متعلق به طهارات ثلاث است نسبت به آن ابعاض عنوان عبادیت دارد. اما آن ابعاضش که متعلق به«ستر العوره و تطهیر الثوب و البدن و امثال ذلک» است، نسبت به آنها«لیست بعبادی»؛ پس در پاسخ از این سوال که آیا أمر«أَقِیمُوا الصَّلاهَ هل یکون أمرا عبادیا ام غیر عبادی؟» ایشان باید بفرماید که هر دو هم عبادی و هم غیر عبادی و اگر این فرمایش را فرمودند؛ آیا هیچ ذوق متشرعه می تواند زیر بار این مطلب برود که ما بنشینیم برای«أَقِیمُوا الصَّلاهَ» دو حساب باز کنیم و بگوییم: شما در«أَقِیمُوا الصَّلاهَ» در رابطۀ با چه چیزی می پرسید؟ اگر در رابطۀ با أجزاء و طهارات ثلاث می پرسید؟ بله عبادی اما اگر در رابطۀ با تطهیر ثوب و امثال ذلک می پرسید، «لیس بعبادی» آیا هیچ ذوق متشرعه می تواند این معنا را بپذیرد و این معنا را قبول کند؟ لذا اشکال دومی که به ایشان وارد بود، همین مسأله تفکیک و این که به این صورت نمی شود ما راه را حل کنیم، می باشد.

پرسش:

1 - کلام محقق نائینی(ره) در تصحیح عبادیت طهارات ثلاث از طریق انبساط امر را بیان