سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 350

خداوند معبود به حق و شایسته. پس عبادیّت بعضی از چیزها یک امر روشنی است. سجود دلیل هم نمی خواهد. لازم نیست که آیه بگوید: «و اسجدوا لله الذی خلقکم» این عباده. اما یک قسمت بلکه اکثر اشیاء، عبادیّتش را ما نمی فهمیم. ما باید از راه شارع استفاده کنیم که فلان شیء هم عباده. از طریق شرع باید این مسأله برسد.

اجماع راهی برای احراز عبادیت عبادات

بحث این است که حالا که از طریق شرع باید عبادیّت برسد، معنایش این است که شارع باید به آن امر کند و کانال عبادیّت فقط عبارت از امر است یا این که لازم نیست که مسألۀ امر در کار باشد؟ یک چیزی را می بینیم اجماع فقها بر آن قائم شده، ضرورت فقه بر آن قائم شده، بداهه عند المتشرعه حاکم به آن معناست که این متشرعه همین طور خلفا عن سلف، اتصال به زمان و ائمه و زمان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) پیدا کرده است. ما از این راهها می فهمیم این عبادت است. طهارات ثلاث از این قبیل است. اگر ما بودیم و فکر ناقص و عقل محدود خودمان، هیچ فکر نمی کردیم صورت شستن و دست شستن و مسح کشیدن به سر و به پا به این کیفیت، این مقرّب الی الله باشد، این صلاحیت عبادیّت داشته باشد.

به عبارت دیگر: ما هیچ فرقی بین وضو و بین تطهیر ثوب و بدن از نظر فکر خودمان و آن احاطۀ ناقص خودمان قائل نیستیم. اما چه کنیم وقتی که ما وارد فقه می شویم، می بینیم ضرورت فقه می گوید: طهارات ثلاث عبادت است. همین ضرورت می گوید: «تطهیر الثوب و البدن لیس بعباده».

به متشرعه مراجعه می کنیم می بینیم وقتی که می خواهد وضو بگیرد حواسش را جمع می کند، مشغول دعا خواندن می شود، خودش را متوجه به خداوند می بیند، اما وقتی می خواهد ثوب و بدنش را تطهیر کند با این که برای نماز هم دارد تطهیر می کند، اما هیچ توجّهی ندارد به این که این ثوب و بدن تطهیرش، عباده مقرب الی الله تبارک و تعالی.

در حقیقت، اگر خودمان را ملزم نبینیم که قصد قربت را به آن معنای قصد امتثال امر بدانیم، دلیلی بر آن معنا قائم نشده است. چه کسی گفته که معنای قصد قربت، قصد امتثال الامر است؟ دلیلی، آیه ای و روایتی بر این معنا قائم شده؟ قصد قربت همان معنای ظاهر خودش است.

(سؤال... و پاسخ استاد): اجماع داریم و یقین داریم امر هم نیست. در کجای اجماع می گوید: این امر دارد؟ اجماع بر چه چیز قائم شده است؟ «قام الاجماع علی انّ الوضوء عباده و تطهیر الثوب لیس بعباده اما لم یقم الاجماع» بر این که وضو امر دارد مواردش زیاد است. در باب تیمّم می رسیم که اتفاقا دو تا اجماع هست، هم اجماع بر عبادیّت تیمّم است هم اجماع بر این که تیمّم هیچ امر ندارد.