سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 354

همین قصد تقرّب است؛ یعنی شیء مقرّب را و«شیء صالح للعبادیّه» را به عنوان عبادت اتیان کنیم، به عنوان تقرّب الی المولی در خارج انجام بدهیم نه به داعی ریا و دواعی دنیویۀ مشابه ریا. در عبادیّت بیشتر از این دو معنا را لازم نمی دانیم، نه در طهارات ثلاث فقط به صورت یک ضابطۀ کلی، در هر کجا که عبادت و عبادیّت مطرح است، بیشتر از این دو خصوصیت، لازم نیست: «صلاحیّه الشیء لان یتقرّب به و قصد التقرّب به فی مقام اتیانه و فی مقام العمل» منتها اکثرا این صلاحیت را باید از طریق شارع و شرع به دست بیاوریم که چه چیز صلاحیت عبادیّت دارد و چه چیز صلاحیت ندارد.

در باب طهارات ثلاث به ضرورت فقه و ضرورت عند المتشرعه، اجماع مسلّم قطعی بین فقهاء، این معنا را به دست آوردیم که وضو و غسل و تیمّم، با سایر مقدمات نماز فرق می کند. یک خصوصیتی در اینهاست که در سایر شرائط و مقدمات، این خصوصیت وجود ندارد. اگر مسأله به این صورت شد، دیگر چه مشکله ای در این رابطه می توانیم داشته باشیم؟ هیچ مشکله ای در اینجا وجود ندارد. نه دوری لازم می آید، نه توالی فاسدۀ دیگر لازم می آید، نه نیاز به تبعّض امر داریم، نه مسألۀ تفکیک بین داعویت و متعلّق مطرح است. هیچ اشکالی در اینجا مطرح نیست و همینطور یک سری مشکلات دیگری بواسطۀ این معنا قابل حل است.

استحباب طهارات ثلاث

یکی از مشکلات که در درس گذشته هم اشاره کردیم این است که اگر عبادیّت طهارات ثلاث به واسطۀ امر نفسی استحبابی باشد، یکی از اشکالاتی که مستشکل ذکر می کرد همین مسأله است که وضوء و غسل با تیمّم، در این جهت فرق می کنند. وضو و غسل، استحباب نفسی دارند، اما تیمّم استحباب نفسی ندارد. این طور نیست که هرکسی در هر شرایطی قبل از وقت و بعد از وقت بخواهد تیمّم کند، یک مستحب نفسی را انجام داده باشد، اما در باب وضو مخصوصا دایرۀ استحباب نفسی خیلی وسیع است.

انسان چه محدث باشد و چه محدث نباشد، وضو برایش استحباب دارد، حتی در صورت محدث نبودن هم به عنوان تجدید وضو برای او استحباب وضو ثابت است، ولو این که محدث به حدث اصغر هم به هیچ وجه نیست. در باب غسل البته نمی شود به این معنا توسعۀ استحباب قائل شد. غسل هم استحباب دارد. موارد زیادی برای استحباب غسل ذکر کرده اند و اقسامی هم برای غسل ذکر شده، غسلهای زمانیه، غسلهای مکانیه که مرحوم سید در کتاب عروه به این موارد و مواضع اشاره می کند.