سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 393

به این مقدمه الی ذی المقدمه تعبیر می شود.

مقایسه قول مشهور با قول شیخ(ره) و صاحب معالم(ره)

در نتیجه مرحوم شیخ مسأله قصد توصّل را در رابطه با عبادیّت مقدمه مطرح کرده است، نه در رابطه با این بحث که آیا وجوب غیری مقدمی در اطلاق و اشتراط، تابع وجوب نفسی ذی المقدمه است - این طوری که مشهور قائل هستند - یا تابع نیست؟ در کجا مرحوم شیخ می خواهد نفی تبعیت کند؟ کی می خواهد دایرۀ وجوب غیری را از دایرۀ وجوب نفسی جدا کند و بگوید: وجوب نفسی، اطلاق دارد اما در وجوب غیری، تضییق و اشتراطی وجود دارد؟ اگر شیخ بخواهد در مقابل مشهور بایستد، باید کلام شیخ هم مثل کلام صاحب معالم باشد. درست است که آن نسبتی هم که به صاحب معالم داده شد، آن نسبت هم به آن شدّت، درست نبود، ولی همان مسألۀ ضعیف تر هم که در کلام صاحب معالم بر آن دلالت دارد، در مقابل مشهور واقع شده است. مشهور می گویند: اگر ذی المقدمه، وجوب نفسی مطلق داشت، مقدمه، وجوب غیری مطلق دارد، نه اشتراط در کار است و نه حتی به صورت قضیه حینیه مطرح است. کلام صاحب معالم آن طوری که ظاهر عبارتشان است، مسأله را به صورت قضیۀ حینیه مطرح می کند، ولی همین قضیه حینیه هم مقابل با مشهور است و لذا گفتیم که جواب مرحوم آخوند(ره) همان طوری که مسألۀ اشتراط را نفی می کند، مسأله را به صورت قضیۀ حینیه هم نفی می کند. پس کلام صاحب معالم(ره) چه به صورت قضیه شرطیه باشد و چه به صورت قضیه حینیه باشد، علی کلا التقدیرین فی مقابل المشهور است، منتها یک صورت، مقابله اش خیلی قوی است و یک صورت مقابله اش یک قدری ضعیف است.

کلام شیخ(ره) در تصحیح عبادیت مقدمه

یک مطلب دیگری را مرحوم شیخ دنبال کرده اند که هیچ ربطی به این نزاعی که در آن قرار گرفته ایم، ندارد. ایشان دنبال مسألۀ تصحیح عبادیّت مقدمه است. عبادیّت مقدمه از چه راهی تصحیح می شود؟ ایشان می فرماید: از راه داعویت امتثال امر غیری و یا به تعبیر دیگر؛ قصد توصّل به این مقدمه الی ذی المقدمه است. پس مسألۀ تصحیح عبادیّت، یک مطلب است و مسألۀ تبعیت در اطلاق و اشتراط و عدم تبعیت در اطلاق و اشتراط که ما نحن فیه عبارت از این مسأله است، این مسأله اخری، لذا این نسبت برحسب آن تقریرات فعلی مشهور شیخ، «لیس علی ما ینبغی». لکن فرض می کنیم که این نسبت درست است و کلام مرحوم شیخ در مقابل مشهور قرار گرفته است و مرحوم شیخ در ما نحن فیه، مسألۀ قصد توصّل را مطرح کرده است، نه در باب عبادیّت. حال که به