سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 409

توقف دارد. اینجا اگر نظریۀ مشهور را یعنی مشهور بین قائلین به ملازمه(چون معلوم نیست که اصل وجوب مقدمه خودش شهرتی داشته باشد، این را بعدا باید بحث کنیم) اما آنهایی که قائل به ملازمه و وجوب غیری مقدمه هستند و برای وجوب غیری مقدمه، هیچ قید و شرطی را قائل نیستند نه کلام صاحب معالم را قائل هستند و نه این حرفی که منسوب به شیخ انصاری است. مشهور هیچ گونه قید و شرطی در رابطۀ با وجوب مقدمه و وجوب غیری مقدمه، قائل نیستند. روی مبنای اینها، این مقدمه یعنی دخول در ملک غیر در جمیع صور و فروضش، حرمت اولیۀ ذاتیۀ خودش را از دست می دهد و اتصاف به وجوب غیری پیدا می کند؛ مثل اینکه از اول، این مقدمه«کانت مباحه» اگر با قطع نظر از مقدمیت، حکم اولی آن عبارت از اباحه بود، حالا که مقدمیت برای یک واجبی پیدا کرد، حکمش وجوب غیری فی جمیع الموارد و فی جمیع الصور می شود.

عدم تحقق عصیان بنابر قول مشهور

روی مبنای مشهور در این فرض هم مطلب همینطور است برای این که وقتی حرمت مقدمه نتوانست در مقابل وجوب ذی المقدمه مقاومت کند پس در حقیقت آن حرمت اولی را، این مقدمه از دست می دهد و در جمیع صور چه ارادۀ ذی المقدمه را داشته باشد یا نداشته باشد، چه قصد توصل به این مقدمه الی ذی المقدمه را داشته باشد یا نداشته باشد، حکم آن عبارت از وجوب غیری است لفرض المقدمیه و وجوب غیری هم بنابر این فرض، هیچ قید و شرطی ندارد. وقتی که حکمش، وجوب غیری شد، طبعا در رابطۀ با این مقدمه هیچ گونه عصیان و مخالفت تکلیف تحریمی نمی تواند تحقق پیدا کند، برای این که تکلیف تحریمی نداریم که اینجا عصیانش تحقق پیدا کند.

تکلیف تحریمی با قطع نظر از مقدمیت برای یک واجب اهم بود، «بعد فرض المقدمیه لواجب اهم صار حکم المقدمه الوجوب الغیری» مثل آنجایی که مقدمه قبلا مباح بوده و حالا مقدمیت پیدا کرده است. نصب سلم قبل از آن که مقدمیت برای واجب و کون علی السطح پیدا کند، کان مباحا. اما با فرض مقدمیت، وجوب غیری بر او عارض می شود و معروض وجوب مقدمی قرار می گیرد. در این مقدمۀ منحصرۀ محرمه هم همینطور است.

تحقق تجری در فرض عدم علم به مقدمیت

لذا در هیچ فرضی روی مبنای مشهور، عصیان در رابطۀ با مقدمه تحقق پیدا نمی کند. فقط در یک صورت، مسألۀ تجری تحقق پیدا می کند در رابطۀ با مقدمه و آن در جایی است که این کسی که داخل در ملک غیر می شود، هیچ گونه توجه و التفاتی نداشته باشد به این که این دخول در ملک غیر،