سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 419

در مقدمۀ موصله همین معنا را می خواهند ذکر کنند و بفرمایند: آنچه که واجب غیری است عبارت از یک امر مقیدی است، عبارت از نصب سلّم است با قید ایصال الی ذی المقدمه با وصف موصلیت الی ذی المقدمه. بحث را باید متمرکز روی این احتمال کرد؛

البته این که می گوییم: باید بحث را متمرکز روی این احتمال کرد، معنایش این نیست که روی این احتمال، مقام ثبوتش یک امر ممکن و امر صحیحی است، حالا بحث می کنیم که روی همین احتمال هم در مقام ثبوتش بحث شده، اما فرقش با آن احتمال اول این است که اولا این حرفهایی که اینجا راجع به مقام ثبوتش بحث شده امکان جواب دارد و از نظر آنهایی هم که اینجا در مقام ثبوت اشکال کردند باز بین اینجا و احتمال قبلی فرق است که احتمال قبلی بیّن الاستحاله است، واضح الاستحاله است اما این احتمال نیاز به تبیین دارد، نیاز به تقریب و تقریر دارد به خلاف صورت اول که یک مسألۀ بسیار روشنی است که کسی نمی تواند در آن کوچکترین مناقشه ای داشته باشد. پس این که می گوییم که کلام صاحب فصول را متمرکز در احتمال دوم می کنیم، به این معنا نیست که اینجا از نظر مقام ثبوت در آن مناقشه نشده، بلکه به اعتبار همین جهت است که آنهایی هم که مناقشه کردند از نظر وضوح و خفاء بین این دو احتمال در نظرشان فرق وجود دارد.

بالاخره ما روی این احتمال دوم باید بحث کنیم. در این احتمال در دو مقام بحث واقع می شود:

یکی از نظر مقام ثبوت، اگر در مقام ثبوت به استحاله رسیدیم و به امتناع منتهی شد این بحث، باز نوبت به مقام اثبات نمی رسد اما اگر در مقام ثبوت مسألۀ امکان پیش آمد و دیدیم هیچ مانعی ندارد ثبوتا، این قید موصلیت به عنوان قید واجب در متعلق وجوب غیری اخذ بشود، بعد نوبت به مقام اثبات می رسد یعنی باید با صاحب فصول بحث کنیم و بگوییم: دلیل شما بر اینکه این قید ایصال در متعلق وجوب غیری اخذ شده، چیست؟ نوبت به مقام اثبات و استدلال و احتجاج در مقام اثبات می رسد. پس فعلا بحث ما در مقام اول یعنی مقام ثبوت است.

بیان اشکال دور در بحث ثبوتی قید ایصال

در مقام ثبوت، چند راه ذکر کرده اند و خواسته اند از این طرق، استحالۀ در مقام ثبوت را روی این احتمال هم ثابت کنند و بگویند: اینجا هم ثبوتا ممتنع است و ما با صاحب فصول دیگر بحث اثباتی نمی توانیم داشته باشیم. چند راه برای این جهت ذکر شده است: یک راه اینکه مسألۀ دور را مطرح کرده اند و گفته اند: اگر قید ایصال در کنار مقدمه وجود داشته باشد، مستلزم دور است. حالا بیان دور به تقریر اینها به این صورت است که می گویند: توقف این لازمۀ مقدمیت است و ما هیچ گونه تردیدی در این توقف نداریم و آن این است که«ذی المقدمه یتوقف علی المقدمه». معنای مقدمیت