سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 420

این است لازمۀ مقدمیت این است که«کون علی السطح یتوقف علی نصب السلّم». اینجا گفته اند: اگر ما حرف مشهور را بزنیم یعنی عنوان ایصال را در مقدمه نیاوریم، همین توقف یک طرفی است، دیگر از آن طرفش، توقفی وجود ندارد. کون علی السطح، متوقف بر نصب سلّم است اما نصب سلّم «لا یتوقف علی الکون علی السطح» توقف من جانب واحد است و مستلزم دور و محالیت نیست. اما اگر قول صاحب فصول را مطرح کردیم، این توقف از دو طرف می شود و در نتیجه دور لازم می آید برای این که، شما که در ناحیۀ نصب سلّم می گویید: نصب سلّم موصل، واجب است. نصب سلّم موصل اگر بخواهد تحقق پیدا کند، توقف بر کون علی السطح دارد. آیا می شود مقدمۀ موصله بدون ذی المقدمه تحقق پیدا کند؟ پس ذی المقدمه«یتوقف علی المقدمه الموصله» و مقدمۀ موصله هم یتوقف علی ذی المقدمه. نمی شود نصب سلم موصل تحقق پیدا بکند بدون اینکه کون علی السطح تحقق پیدا کرده باشد. لذا چاره ای نداریم باید بگوییم: «المقدمه الموصله یتوقف علی ذی المقدمه» ذی المقدمه هم که توقف بر مقدمه دارد آن لازمۀ مقدمیه است فتحقق الدور. لذا این بیان به نظر این مستشکل به لحاظ استلزام دور از نظر مقام ثبوت، دچار اشکال و استحاله می شود.

جواب استاد از اشکال دور در أخذ ایصال به عنوان قید واجب

این یک راهی است که طی کرده اند، لیکن این راه قابل جواب است و مسألۀ دور تحقق پیدا نمی کند. یک خلطی در تقریر دور شده که اگر انسان دقت کند و آن خلط را از بین ببرد، می فهمد که مسألۀ دور در کار نیست. مقدمۀ موصله با وصف ایصال توقف بر ذی المقدمه دارد و نمی شود مقدمۀ موصله بدون ذی المقدمه تحقق پیدا کند چون مقصود از ایصال، قصد الایصال نیست، تخیل الایصال نیست بلکه مقصود از ایصال، واقعیت ایصال است و واقعیت ایصال یعنی تحقق ذی المقدمه عقیب المقدمه، ترتب ذی المقدمه علی المقدمه است. پس توقف دوم را قبول داریم که «المقدمه الموصله یتوقف علی ذی المقدمه» اما توقف اول که گفتید: یک مطلب بدیهی است، چه مقدارش بدیهی است؟ آیا ذی المقدمه بر مقدمۀ موصله توقف دارد یا بر ذات مقدمه توقف دارد؟ آنچه که کون علی السطح بر آن توقف دارد، ذات نصب سلم است فقط بدون هیچ قید و شرطی؛ کون علی السطح فقط متوقف است بر نصب سلم، لیس الا. اما این طرف که نمی گویید: نصب سلم توقف بر کون علی السطح دارد. می گویید: نصب سلم موصل، «یتوقف علی الکون علی السطح» پس متوقف و متوقف علیه باهم مغایرت پیدا کرد. در مقدمۀ اولی کون علی السطح توقف بر خود نصب سلم دارد لیس الا ولو اینکه این نصب سلّم را با قصد عدم توصل هم ایجاد کرده باشد، لیکن مقدمه حاصل شده است. مقدمه این است که بالای بام رفتن، نردبان لازم دارد. حالا این نردبان را به چه