سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 426

ما نحن فیه جزء مرکبات عقلیه است برای این که می گویید: صاحب فصول متعلق وجوب غیری را مقدمۀ«مع قید الایصال» می داند، اینجا واجب غیری ترکّب تقیّدی دارد. هر کجا که مسألۀ تقیّد پیش آمد، جزئیت دارد، اما جزئیت تقید یک جزئیت عقلیه است، نه جزئیت اعتباریه، نه مرکبش، مرکب اعتباری است. به طورکلی هرکجا مسألۀ تقیّد مطرح شد، «تقیّد جزء»، اما چه نوع جزئیتی برای تقید هست؟ اینکه شما می گویید: قید خارج است و تقید داخل است و تقید جزئیت دارد، برای تقید چه نوع جزئیتی معتقد هستید؟ غیر از جزئیت عقلیه، جزئیت دیگری برای تقیّد مطرح نیست.

اگر صاحب فصول می گفت که "متعلق وجوب غیری، مقدمه است و ایصال" که با(واو) ایصال را عطف به مقدمه می کرد؛ ممکن بود بگویید: اینجا ترکب، ترکب عقلی نیست. اما ایشان به صورت تقیید مسأله را مطرح می کند، «المقدمه المتصفه بوصف الایصال المقیده بقید الایصال» و چون پای تقید مطرح است؛ لذا جزئیت، جزئیت عقلیه است و مرکب، مرکب عقلی می شود و در مرکبات عقلیه قبول نداریم که اجزا مقدمیت داشته باشد، بگوییم: اینجا دو جزء وجود دارد، یعنی دو مقدمه وجود دارد، یکی«ذات المقدمه» و یکی«قید الایصال» این مقدمیت را در این باب نمی پذیریم.

تفصیل بیشتر این مسأله را در همان اوائل بحث مقدمۀ واجب که نزاع در اجزای داخلیه را از نظر مقدمیت و عدم مقدمیت می شد، مطرح کردیم. پس در نتیجه این اشکال تسلسل هم به صاحب فصول، اشکال مبنایی است و چون این مبنا مورد قبول ما نیست، لذا این اشکال را هم به صاحب فصول وارد نمی دانیم و در نتیجه تسلسل هم مثل دور، محکوم به بطلان است.

اجتماع وجوب غیری و وجوب نفسی در مقدمه موصله

آخرین اشکالی که به صاحب فصول شده این است، می گویند: کلام صاحب فصول، مستلزم این معناست که«کون علی السطح» ذی المقدمه است و طبق بیان ایشان«کون علی السطح» هم وجوب نفسی پیدا می کند و هم وجوب غیری؛ و محال است که یک شیء هم وجوب نفسی و هم وجوب غیری داشته باشد، چرا؟ گفته اند: برای این که«کون علی السطح» ذی المقدمه است و به این عنوان وجوب نفسی دارد؛ اما چرا وجوب غیری پیدا می کند؟ گفته اند؛ به خاطر این که مقدمۀ موصله وجوب غیری دارد و متوقف بر ذی المقدمه است. در جواب دور می گفتیم: ذی المقدمه توقف بر مقدمه دارد، اما مقدمه توقف بر ذی المقدمه ندارد بلکه مقدمۀ موصله توقف بر ذی المقدمه دارد، برای این که اگر بخواهد نصب سلّم موصل تحقق پیدا کند، بدون«کون علی السطح» امکان ندارد؛ نتیجتا وقتی که مقدمۀ موصله یعنی نصب سلّم موصل، وجوب غیری مقدمی پیدا کرد، مقدمۀ این نصب سلّم موصل هم، وجوب غیری پیدا می کند. مقدمۀ نصب سلّم موصل خود ذی المقدمه است. تا