سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 431

بشود. پس بیان مستشکل به این برگشت، که قول به مقدمۀ موصله«علی ما یقول به صاحب الفصول یستلزم اجتماع حکمین مثلین فی نفس ذی المقدمه: الوجوب النفسی و الوجوب الغیری»، روی همین نفس عنوان و این محال است.

بیان اجتماع حکمین در ذی المقدمه

جواب از این اشکال شاید دقیق تر باشد. ما بیان مستشکل را قبول می کنیم، می گویید: «کون علی السطح، یتوقف علی نصب السلم» می پذیریم؛ می گویید: نصب سلم خودش توقف ندارد بر«کون علی السطح»، اما وقتی که قید ایصال به آن ضمیمه شد، عنوان نصب سلّم موصل پیدا کرد، این «یتوقف علی الکون علی السطح»، می پذیریم، باز گفتید: طبق مبنای صاحب فصول نصب سلم موصل، وجوب غیری دارد، درست است. حالا بحث در این است که وقتی که نصب سلّم موصل، توقف بر«کون علی السطح» پیدا کرد و به تعبیر دیگر: وقتی که مقدمۀ موصله متوقف بر ذی المقدمه شد، اینجا سؤال این است: وقتی که ذی المقدمه«مقدمه المقدمه» شد، اینجا چه چیز واجب است؟ نقطۀ حساس اینجا است، آیا اینجا متعلق وجوب غیری، نفس ذی المقدمه است به عنوان این که ذی المقدمه«مقدمه المقدمه» است؟ می گوییم: این خلاف مبنای صاحب فصول است؛ صاحب فصول می گوید: عنوان مقدمه با قید ایصال، وجوب غیری پیدا می کند، نه تنها در مقدمۀ اولی، بلکه در«مقدمه المقدمه» هم، باز باید قید ایصال را بیاورید.

به عبارت روشن تر: یک وقت صاحب فصول می گوید: در همان مقدمات ابتدائی، قید ایصال شرط است؛ یک وقت می گوید: هر کجا وجوب غیری و عنوان مقدمیت باشد، قید ایصال هم باید باشد. ظاهرا مراد صاحب فصول همین معنای دوم است؛ می گوید: موصلیت همان طوری که در خود مقدمه مطرح است و دخالت در وجوب غیری دارد، در«مقدمه المقدمه» هم مطرح است.

مقدمه المقدمه عبارت از ذی المقدمه است، ذی المقدمه وقتی که می خواهد وجوب غیری پیدا کند، قید موصلیت هم باید همراه آن باشد، وقتی که قید موصلیت همراهش آمد، سؤال می کنیم که موصل الیه چیست و از آن چه اراده می کنید؟ در نصب سلّم که اولین مقدمه است، می گفتید: موصل الی ذی المقدمه باشد یعنی نصب سلمی که شما را به«کون علی السطح» برساند؛ و به دنبال او«کون علی السطح» تحقق پیدا کند، این یک معنای معقولی است، اما وقتی که دایرۀ وجوب غیری را از نصب سلّم به«کون علی السطح» تعمیم دادیم، خود«کون علی السطح» هم به تنهایی وجوب غیری ندارد، «کون علی السطح» به قید ایصال، باید وجوب غیری داشته باشد، آن وقت سؤال می کنیم ایصال به چه؟ «کون علی السطح» موصل، موصل به چه چیز؟