سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 451

ایشان در ادامۀ توجیه کلام صاحب فصول می فرماید: وجوب غیری به آن حصّۀ توأمه متعلق شده است، نه به حصّۀ غیر توأمه و معنای تعلق وجوب به حصۀ توأمه تقیید نیست، آنجایی که این مقدمه همراه با سایر مقدمات است باز همان مقدمه است، نه اینکه ذاتش تغییر کرد، نه اینکه قیدی همراهش آمد و بواسطه قید تبدّل پیدا کرد، این همان مقدمه است، مقدمه چه همراه باشد با سایر مقدمات و چه همراه نباشد، ذات مقدمه همان مقدمه است، منتها وجوب غیری به این شعبه و به این ستون و به این حصّه متعلق شده است و وقتی هم که می گوییم: وجوب غیری به این حصّه متعلق شد، معتقدیم که حتی مثلا نظر صاحب فصول هم همین است، که اینجایی که ده تا مقدمه داریم، ما ده وجوب غیری نداریم، یک وجوب غیری داریم، ولو اینکه ده تا مقدمه وجود دارد، منتها نحوۀ ارتباط این وجوب غیری واحد با این ده تا مقدمه مثل نحوۀ ارتباط وجوب نفسی متعلق به صلاه نسبت به اجزاء صلاه است. و در این تشبیه دو حیثیت وجود دارد و در دو حیثش«ما نحن فیه» را تشبیه به مسألۀ امر نفسی متعلق به اجزاء صلاه می کنیم. همانطوری که در امر نفسی متعلق به اجزاء صلاه، امر واحد است، تعدد امر مطرح نیست، لکن در عین اینکه این امر واحد است، منبسط می شود بر اجزاء صلاه و مثل یک پوشش واحدی که ده نفر را پوشش می کند، اگر یک پوشش واحدی ده نفر را پوشش کرد، اینجا پوشش متعدد نیست، آن پوشش واحد است، منتها ده نفر زیر این پوشش قرار گرفتند به طوری که نصیب هرکدام از این ده نفر، یک جزء از این پوشش است. در باب امر متعلق به صلاه هم مسأله این طور است، «امر واحد متعلق بالمرکب منبسط علی الاجزاء و لکل جزء سهم من الامر» هر کدام از این اجزاء نصیبش بعض از این امر واحد است و مانعی ندارد که شیء در عین این که واحد باشد ابعاض متعدده و متکثره داشته باشد.

تشبیه مقام به امر نفسی

می فرماید: در این جهت هم«ما نحن فیه» را به مسألۀ امر نفسی تشبیه می کنیم، اینجا هم که یک ذی المقدمه ای ده تا مقدمه دارد، می گوییم: یک وجوب غیری است منتها این وجوب غیری بر مقدمات منبسط می شود و هر مقدمه ای از این مقدمات ده گانه بعض از این امر غیری نصیب او می شود. لذا نمی گوییم: «کل مقدمه له وجوب غیری مستقل» بلکه«وجوب غیری واحد، متعلق بمجموع المقدمات و لکل واحده المقدمات بعض الامر الغیری المتعلق بالمجموع»، یک تشبیه در این رابطه است. در باب نماز وقتی می گویید: بعض الامر به رکوع متعلق است، اینجا سؤال می شود که آیا به رکوع مطلقا بعض الامر متعلق است، ولو سجود و سایر اجزاء هم همراهش نباشند؟ ولو رکوع به تنهائی هم باشد بعض الامر به آن متعلق است؟ می گویید: بعض الامر به رکوع مقیدا بسائر