سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 453

درس چهارصد و یازدهم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

خلط بین مقام ثبوت و اثبات در کلام مرحوم محقق حائری(ره)

دو توجیه برای کلام صاحب فصول(ره) شده است، به منظور اینکه کلام ایشان را از آن اشکالات محفوظ بدارند. یک توجیه را مرحوم محقق حائری(ره) مؤسس حوزۀ علمیه قم کردند که می فرمودند: مقدمه در لحاظ ایصال وجوب دارد. وجوب غیری متعلق به مقدمه است، اما در لحاظ ایصال. و لحاظ ایصال را به این صورت معنا می کردند، که مقدمات جداجدا ملاحظه نشود، بلکه با هم ملاحظه شود و وقتی که باهم ملاحظه می شود باید آن جهت سنخیت و آن حیث مشترک بین اینها ملاحظه شود و آن جهت مشترک بین مقدمات غیر از مسألۀ ایصال بذی المقدمه چیز دیگری نیست. پس مقدمه با لحاظ ایصال، وجوب پیدا می کند، اما قید ایصال مدخلیتی در متعلق وجوب غیری ندارد.

چون بحث مربوط به مقام ثبوت است نه مقام اثبات، در مقام اثبات اهمال امکان دارد، اجمال امکان دارد، لذا یکی از مقدمات حکمت این است که مولا در مقام بیان باشد، نه در مقام اهمال و اجمال، معنایش این است که در مرحلۀ اثبات و تبیین و بیان، دو صورت امکان دارد: یک وقت متکلّم