سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 457

سوم چیست؟ یک مطلق است یا یک مقید است؟ شما می گویید: نه مطلق است و نه مقید، پس چیست آن شیء سومی که«لا یکون مطلقا و لا مقیدا؟» یک امری است که قابل تصور نیست و نمی تواند چنین امری به حسب مقام ثبوت وجود داشته باشد.

مراد صاحب فصول از قیدیت ایصال مقدمه

خلاصه از حرفهایی که از اول بحث کلام صاحب فصول تا اینجا زدیم، به این نتیجه رسیدیم که کلام صاحب فصول همان مسألۀ قیدیت ایصال را، آن هم در واجب، آن هم به آن معنایی که بیان کردیم، نه به آن معنایی که مرحوم آخوند معنا کردند، که باز مجددا بیان ایشان هم به یک مناسبتی مطرح خواهد شد، ظاهر کلام صاحب فصول این است که قید ایصال مدخلیت در واجب دارد و هیچ گونه از آن اشکالات دور و تسلسل و امثال ذلک هم به آن وارد نیست. فقط باید با صاحب فصول نشست از نظر مقام اثبات بحث کرد. اگر در مقام اثبات یک دلیل محکمی آورده بود که نتوانستیم از آن دلیل جواب بدهیم، طبعا باید حرف صاحب فصول را بپذیریم اما اگر ادلۀ ایشان به حسب مقام اثبات، قابل اثبات این مطلب نبود، ولو این که اگر نظر مقام ثبوت هم اشکالی به ایشان وارد نیست، «لکن لیس کل ما لا یکون مستحیلا فی مقام الثبوت واقعا فی مقام الاثبات»، از نظر مقام ثبوت ممکن است هیچ مانعی نداشته باشد، اما در مقام اثبات نتواند ایشان اثبات کند این مطلب را لذا بحث را با ایشان متمرکز می کنیم در مقام اثبات.

رجوع به وجدان در کلام صاحب فصول در مقام اثبات

در مقام اثبات مرحوم آخوند در کفایه تقریبا یک صفحه ادلۀ صاحب فصول را بیان کردند، که ما از دلیلهای ایشان عمده اش را ذکر می کنیم که آن دلیل آخری است که ایشان از راه وجدان و صراحت وجدان وارد شده است و خواسته مسأله را اثبات کند. می فرماید: «صریح الوجدان قاض» به این که اگر انسان ارادۀ غیریه اش به یک شیئی متعلق شد، یعنی شیئی را برای رسیدن به مطلوب نفسی متعلق وجوب و طلب و ارادۀ غیریه اش قرار دهد، که اگر از او بپرسند که این نصب سلم را برای چه می خواهید؟ آیا نصب سلم را نذر کردی؟ یک غایت نفسیه بر نصب سلم مترتب است، می گوید:

برای رسیدن به یک مطلوب نفسی و یک هدف اصلی ارادۀ غیری و وجوب غیری متعلق شده است و آن مسألۀ«کون علی السطح» است. ایشان می فرماید: در این شرائط به وجدان مراجعه کنید، آیا وجدان حکم می کند به این که اگر نصب سلّم در خارج تحقق پیدا کند بدون این که دنبال آن مطلوب نفسی تحقق پیدا کند، آیا این نصب سلّم جدای از مطلوب نفسی هیچ گونه مطلوبیتی برای