سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 465

ذی المقدمه و وجوب غیری، یا حکم به ملازمه ندارد؟ و ترجیح قول صاحب فصول بنابر پذیرفتن اصل ملازمه است و الاّ اگر وجوب مقدمه به طور کل انکار شود، دیگر نوبت به این حرفها نمی رسد.

ثمرۀ نزاع بین قول مشهور و قول صاحب فصول

مطلبی که در کلام صاحب فصول باقی می ماند ثمره ای است که بین قول مشهور و قول صاحب فصول ذکر کردند که فقط عنوان می کنم برای این که یک جای مشکلی است هم خود متن کفایه در این رابطه خیلی مشکل است و اصل مطلب هم همینطور. بین قول صاحب فصول که قائل به وجوب مقدمۀ موصله است و بین قول مشهور که مطلق مقدمه را واجب می دانند، یک ثمره ای ذکر شده و این ثمره در رابطۀ با ضدّین و اهم و مهم است که مثال معروفش«ازاله النجاسه عن المسجد و الصلاه فی المسجد» است که اگر فرض کردیم وقت نماز وسیع است و ضیقی در وقت نماز وجود ندارد، تبعا ازاله در اینجا وجوب فوری پیدا می کند و به لحاظ فوریت وجوبش، اهم از صلاه است که اهمیتش روی همین جهت است و الا ابتداء به ذهن می زند که نماز کجا و ازاله النجاسه عن المسجد کجا؟ نماز در رأس همۀ فرائض و واجبات واقع شده، لکن اهمیت ازاله به لحاظ فوریتش است آن هم در موردی که وقت صلاه مضیّق نباشد بلکه وقتش وقت وسیعی باشد؛ مثل این که کسی یک ساعت بعد از ظهر وارد مسجد شد، دید مسجد آلودۀ به نجاست است؛ وظیفۀ شرعیۀ فوریه اش در صورت تمکن این است که این نجاست را از مسجد ازاله کند اما اگر کسی به جای اشتغال به ازاله در همان لحظۀ ورود، ایستاد و نماز خواند، در حالی که فهمید مسجد آلوده است، هم تمکن از ازاله داشت و هم توجه به فوریت وجوب ازاله داشت؛ مع ذلک رها کرد و ایستاد و نماز خواند، «هل صلاته صحیحا ام صلاته باطله؟» گفته اند که ثمرۀ بین قول صاحب فصول و قول مشهور در همین جا ظاهر می شود. روی قول صاحب فصول(ره) این نماز یکون صحیحا اما روی قول مشهور، این نماز به جای ازاله تکون باطلا. اما اینکه چرا این ثمره ترتب پیدا می کند؟ و اشکالی که بر ترتب به این ثمره شده را بعد بحث خواهیم کرد.

پرسش:

1 - اشکال اثباتی مرحوم آخوند(ره) بر صاحب فصول(ره) را تقریب نمایید.

2 - توضیح دهید چرا از نظر استاد اشکال ایشان به فصول وارد نیست؟

3 - بیان امام راحل دربارۀ جهات تعلیلیه و جهات تقیدیه را بیان کنید.

4 - ثمرۀ نزاع بین قول مشهور و بین قول صاحب کفایه را با ذکر مثال بیان کنید.